مشروح نقد «مادربزرگ پیام مرده» با حضور حسن محمودی و فرحناز علیزاده
30 بهمن 1394
00:00 |
0 نظر
|
امتیاز:
4.5 با 4 رای
شهرستان ادب: تازه ترین نشست عصرانه ادبی کتابخانه دکتر عظیمی به نقد و بررسی مجموعه داستان "مادربزرگ پیام مُرده" نوشتهء تیمور آقامحمدی اختصاص داشت. حسن محمودی و فرحناز علیزاده دو منتقدی بودند که به بررسی این اثر از انتشارات شهرستان ادب پرداختند.
محمودی: هفتهء ساواک کشی لحظهء درخشانی است که این نویسنده به سراغش رفته است.
حسن محمودی در ابتدای نشست گفت: این کتاب اولین کتابی بود که از انتشارات شهرستان ادب مطالعه میکردم و پیش فرض های من را عوض کرد و احساس کردم با مجموعه ای آبرومند و حرفه ای روبرو هستم.
محمودی به توجه خاص نویسنده به تکنیک اشاره کرد و گفت: بهرام صادقی میگوید برای من ساخت و ساز داستان مهم است. جدا از این که حرف داستان چیست، تکنیک بسیار مهم است و در این مجموعه میبینیم که نویسنده تکنیک را جدی گرفته است. بهرام صادقی نویسندهء مورد علاقهء من، به نویسندگانی که سیاه مشق های خود را هم چاپ میکنند و یا از روی دست خودشان مینویسند انتقاد میکند. در دو داستان "شرکت در یک قتل دسته جمعی" و "مردی گرد با خال سیاهی روی گونه" با تکنیک های خاصی روبرو هستیم. این دو داستان لحظات درخشانی دارند. از هفتهء ساواک کشی حرف زده میشود و از آمدن امام خمینی به گلزار شهدا. گذشته ای در داستان وجود دارد که قرار است در بین روایت حال تنیده شود. اغلب داستان بر اساس آن گذشته است که خط اصلی داستان شکل میگیرد. تیمور آقامحمدی جورچین و پازلی درست کرده است که مخاطب باید قطعات آن را کنار هم بگذارد و معما را حل کند. اغلب داستانها از یک نقطه ای در حال شروع میشوند و به گذشته میروند و نویسنده قسمت های مختلف زمان را در جاهای مختلف داستانش چیده است تا مخاطب آنها را در کنار هم قرار بدهد. این تمهیدی است که نویسنده درمورد اغلب داستانهایش اندیشیده است. اگر این بخش ها را جدا بخوانی ممکن است لحظهء لذت بخش داستان را و آن نقطهء تلاقی را از دست بدهی و لذت برای داستان بسیار مهم است. این شگرد در بسیاری از داستانها لحظهء لذت بخش داستان را میسازد. اما گاهی ممکن است مخاطب از خودش بپرسد چرا نویسنده این قدر پیچیده روایت کرده است. مثلا وقتی که از هفتهء ساواک کشی حرف میزند در داستان "شرکت در یک قتل دسته جمعی". این یکی از فرازهای انقلاب است که ما کمتر به آن پرداخته ایم و نوشتن از آن خیلی میتواند جذاب باشد. هم برای تجدید خاطرهء نسل قبل و هم برای آگاهی نسل جدید. بعد از سه دهه که از انقلاب میگذرد ما خیلی از موادی که داشتیم و بخشی از تاریخ معاصرمان را اصلا تبدیل به داستان نکرده ایم. من کمی تاسف خوردم که چنین سوژه ای را نویسنده دارد و این ایده میتوانست تبدیل به یک داستان بلند شود. موفقیت نویسنده این است که دربارهء این ایده قضاوت نمیکند و گزارش میدهد. حتی وقتی میخواهد از صحن امام رضا (ع) بگوید سعی میکند شیفته نشود.
نویسنده با اولین مجموعه داستانش حضور آبرومند و خوبی داشته است.
البته این اولین مجموعهء این نویسنده است. سالها بعد هم که کارهای این نویسنده را ببینیم میتوانیم رگه هایی از اندیشهء همین کارهای اولیه را در آنها ببینیم. این مجموعه واقعا کار خوب و آبرومندی است و واقعا میتوانیم بگوییم نویسنده با این مجموعه حضور خوبی داشته در عرصهء ادبیات داستانی ما.
ما وقتی داستان مینویسیم باید چیزی به جهان اضافه بکنیم. این سوال را از این مجموعه بپرسیم. تیمور آقامحمدی چه چیزی به این جهان اضافه کرده است؟ من دوست داشتم نویسنده این قدر خست به خرج نمیداد و این قدر به ایجاز بها نمیداد. دوست داشتم شخصیت ها کمی بیشتر دیده بشوند. جاهایی که یک شخصیت بیشتر پرداخت شده است مثل مش حبیب، این شخصیت بیشتر در ذهن ما میماند. ما بیشتر با یک زبان شسته رفته و تکنیک های داستانی خوب روبه رو هستیم. چیزی که در این داستاها هست تکنیک خوب آنهاست . البته من میگویم روایت باید چیز منحصر به فردی باشد و تکنیک داستان دوم نباید شما را به یاد داستان اول بیندازد. هر داستان کوتاه خوب به اندازهء یک رمان خوب وقت میبرد. ما در ادبیات خودمان کمتر نویسنده ای را پیدا میکنیم که 10 داستان شاهکار داشته باشد. ویژگی دیگر داستانهای این مجموعه این است که بینامتنیت درمورد آنها به شدت صدق میکند. داستان ها را باید با تجربهء زندگی خواند. وقتی از پاره های استخوان و پاره کردن عکس شاه در ابتدای کتابها گفته میشود این گونه است.
علیزاده: با داستان هایی مدرن و تکنیکی رو به رو هستیم.
با داستانهایی روبه رو هستیم که زاویه دید اکثر آنها من راوی است و این اول شخص ها گذشته را در حال مرور میکنند. این دو از مشخصه های داستانهای مدرن هستند. از طرف دیگر راوی اول شخص به دنبال کشف چیستی و کیستی خودش است. گذشته را میبینیم که یقهء من راوی را گرفته و او را رها نمیکند. از مشخصه های دیگر داستانها این است که قصه هایی در لایه های پنهان وجود دارند. در لایه های زیرین است که ما با نکات درگیر کننده روبه رو میشویم. در اکثر داستانها لایه های پنهان را باید بکاویم تا به درونمایه اصلی اثر برسیم. مجموعه داستانی که روبه روی ما هست همان طور که زبان و نثر پیراسته ای دارد خوانندهء هوشمندی را می طلبد. داستانها شاید احتیاج به چندبار خوانش و کشف لایه های پنهان دارد. با این شکل شما نیاز هست که حل مسئله بکنید در داستانها. باید تعدد مکان و زمان را کنار هم بچینید و از دل آنها قصهء داستان را به دست آورید.
زمینهء مشترک فرمی داستانها تو در تو بودن فرمی آنها بود. موضوعاتی که برای این داستانهای مدرن انتخاب میشود پیامدهای انقلاب و جنگ هستند.
یکی از ویژگی های داستانهای مدرن تجلی گذشتهء انسانها در اکنون آنهاست. این تجلی گذشته یعنی حدیث تنهایی های انسانها. این آدمها در کنار هم هستند اما واقعا با هم نیستند. تنهایی های آدمها یکی از المان های داستان مدرن است. از طرفی در داستانهای مدرن شما به نقل داستان نمیپردازید بلکه ذهنیت فردی شخصیت ها را افشا میکنید. روایت ها از طریق دیالوگ باز میشود. فرم به واسطهء مرور خاطرات شکل میگیرد و دیگر این که با پایان های بسته روبه رو نیستیم.
اسامی داستانها بار کنایی مهمی دارند. "اگر بادی که آمده بگذارد" دارد درونمایهء داستان را میگوید. "سرم میان دستهایم راه میرود" نه تنها شخصیت پردازی میکند بلکه علت تو در تو بودن ذهن این شخصیت را میگوید.
آقامحمدی: "گذشته" بخش مهمی از زندگی ماست.
ریموند کارور میگوید من هفته ای ده دقیقه بیشتر به گذشته فکر نمیکنم. این توانمندی بزرگی است. او معتقد است که گذشته با نظام خاصی اداره میشود و پرداختن به آن اهمیتی ندارد. ولی ما همه در ظاهر در حال زندگی میکنیم و درگیر گذشته ایم. گذشته بخش مهمی از زندگی ماست. این همان نکته ای است که منتقدین به آن اشاره کردند. من سعی کردم این نگاه خودمان را داشته باشم و به این جنبه توجه بکنم. اتفاق اصلی داستانها جای دیگری افتاده اند. واقعه در زمان حال حضور ندارد.
نظرات
در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.