شهرستان ادب: تازه‌ترین مطلب پروندۀ امام خمینی و ادبیات اختصاص دارد به یادداشتی از الهه عزیزی‌فرد که در آن نظرات و آراء شاعران برجسته را درخصوص شعرهای امام خمینی (ره) جمع‌آوری کرده است. شما را به خواندن این یادداشت و آشنایی با ابعاد ادبی شخصیت امام راحل دعوت می‌کنیم:
«دیوان امام» مجموعه‌اشعار سروده‌شدۀ امامخمینی (ره) است. این کتاب ارزشمند دارای شش‌فصل غزلیات، رباعیات، قصاید، مسمط، ترجیع‌بند و اشعار پراکنده است و برای نخستین‌بار در سال 1372 به‌وسیلۀ مؤسسۀ تنظیم و نشر آثار امامخمینی (ره) منتشر شده است. اشعار امام (ره) عمدتاً به سبک عراقی است و گاه صبغه‌هایی از سبک هندی را داراست. شاخصۀ اصلی سروده‌های ایشان «عرفان» است. اندیشۀ عرفانی، مهم‌ترین گرایش شعری امامخمینی (ره) است، اما موضوع‌های اجتماعی نیز در اندیشۀ شعری ایشان جایگاه ویژه‌ای دارد. همچنین موضوع‌های عاشقانه و غنایی و حماسی نیز در دیوان ایشان به‌چشم می‌خورد.
شعر امام (ره) به‌لحاظ محتوایی و نحوی مورد توجه شاعران برجستۀ کشورمان قرار گرفته است. گرایش عرفانی حضرت امام (ره) و پیوند آن با مسائل اجتماعی ـ‌در صورتی که در نگاه اول این دو مسأله در تضاد باهم قرار دارند‌ـ شاخص‌ترین مضمونی است که اشعار امام (ره) را از لحاظ فنی ممتاز کرده است.
در ظاهر چنین به‌نظر می‌رسد که سیاست‌مداران به‌دلیل دارابودن شخصیت و روحیۀ خشن از لطافت کلام بهره‌مند نباشند، اما امامخمینی(ره) از این قاعده مستثنی بودند. ایشان از سنین نوجوانی به مطالعۀ اشعار محمدتقی بهار، میرزا اشرف‌الدین لاری و حجت لاری اهتمام می‌ورزیدند.
امامخمینی (ره) به‌دلیل تواضع شخصیتی، هیچگاه خود را شاعر ندانستند، چنان‌که در صحیفۀ غرای خویش چنین فرموده‌اند: «باید به‌حق بگویم که نه در جوانی که فصل شعر و شعور است و اکنون سپری شده و نه در فصل پیری، که آن را هم پشت‌ِسر گذاشته‌‌ام و نه در حال ارذل‌العمر که اکنون با آن دست‌به‌گریبانم، قدرت شعرگویی نداشتم». بدین جهت اهتمامی به جمع‌آوری و چاپ و نشر اشعار خویش نورزیدند و دیوان سروده‌هایشان پس از ارتحال ایشان جمع‌آوری، چاپ و منتشر شد. برخی اشعار ایشان در طی حوادث گوناگون روزگار از بین رفته‌اند، اما اشعار موجود در چنددفتر به نام‌های: «سبوی عشق»، «بادۀ عشق»، «نقطۀ عطف» و «محرم راز» منتشر شده‌اند، اما کلیات اشعارشان دیوان کبیر امام (ره) است.
شعر، تجلی‌گاه اندیشۀ مردی بزرگ چون امامخمینی (ره) است که در دنیای پرقیل‌وقال سیاست، مجال آن نبود. وی در این عرصه از بزرگان شعر فارسی نظیر حافظ، عطار، مولوی، سعدی و عراقی وام گرفته است. شعر امام (ره) به‌لحاظ زبان و مضمون شعری، حافظ‌گونه است. برای مثال ابیاتی را می‌آوریم که اشتراک مضامین بین شعر آنان را روشن میکند:
الا یا ایها الساقی ادر کأساً و ناولها که عشق آسان نمود اول ولی افتاد مشکل‌ها
حافظ
الا یا ایها الساقی برون بر حسرت دل‌ها که جامت حل نماید یک‌سره اسرار مشکل‌ها
امامخمینی (ره)
خرم آن روز کزین منزل ویران بروم راحت جان طلبم وز پی جانان بروم
حافظ
فرخ آن روز که از این قفس آزاد شوم از غم دوری دلدار رهم، شاد شوم
امامخمینی (ره)
از قیل‌وقال مدرسه حالی دلم گرفت یک‌چند نیز صحبت معشوق و مِی کنم
حافظ
از قیل‌وقال مدرسه‌ام حاصلی نشد جز حرف دل‌خراش پس از آن همه خروش
امامخمینی (ره)
امامخمینی (ره) از عرفان حافظ نیز بهره برده است؛ زیرا همانند او پیرو عرفان اجتماعی است نه انزواطلبی و به مبارزه با ریا پرداخته است. شعر امام (ره) شعری کلاسیک و کهن و در قالب‌های سنتی شعر فارسی سروده شده است. اشعار امامخمینی (ره) بدون درنظرگرفتن وجهۀ شناخته‌شدۀ ایشان، بلکه به‌لحاظ فنی مورد توجه و تمجید بزرگان ادب معاصر قرار گرفته است که در ادامه به بیان نقل‌قول‌های آنان می‌پردازیم:
حمید سبزواری
«حمید سبزواری» شاعر انقلابی، به‌واسطۀ عرفان، اشعار امام (ره) را نجات‌بخش جامعه معرفی کرده و افزوده است: «امام نادرۀ روزگار خویش است. اگرچه مقام امامخمینی (ره) همیشه فراتر از یک‌شاعر است، اما نمی‌توان از شعر او که در حوزۀ اندیشه‌های عرفانی در روزگار معاصر نظیر ندارد، چشم پوشید و باید گفت اشعار ایشان سرشار از اصطلاحات و عبارات و کنایه‌هایی است که همگی مفاهیم عمیق عرفانی را در دل خود جای می‌دهند و هرکدام از این واژه‌ها رموزی است که آن حضرت برای بیان عشق و ارادت خود به ذات باری‌تعالی برگزیده است. اشعار امامخمینی (ره) نمونۀ کوچکی از عظمت معنوی ایشان است و اوج معرفت امام بیشتر از این است که در دیوان اشعار بررسی شود».
سبزواری شعر امام را متأثر از سبک عراقی دانسته و از اهداف انسانی و انقلابی شعر ایشان سخن گفته است: «شعر امام در راستای اهداف متعالی انقلاب اسلامی و بیان مسائل الهی و انسانی است که از خواندن آن‌ها عطر اشعار مولوی و حافظ به مشام می‌رسد. از طرفی دیگر سبک امام، سبک عراقی است و این سبک نیز به نوبۀ خود یادآور بزرگان عرصۀ شعر و شاعری است. امامخمینی (ره) کسی نیست که بتوان تنها دربارۀ شعرش یا سیاست‌مداری‌اش گفت و یا این که ایشان را تنها در حوزۀ فقه یا مبانی اسلامی دید، بلکه باید همه‌جانبه به این خورشید معاصر نگریست و از هیچ‌یک از ابعاد شخصیتی او غافل نشد؛ چراکه غفلت از یک‌بعد ایشان ستمی ناخواسته بر آن حضرت است».
مصطفی محدثی خراسانی
«محدثی خراسانی» از شاعران توانمند انقلابی کشورمان است که دربارۀ ویژگی‌های شعر امامخمینی (ره) و دربارۀ اینکه چگونه وجهۀ شاعرانه و سیاسی ایشان کنار هم جمع شده، باوجود اینکه تناقضی در شخصیت ایشان ظاهر نشده است، چنین میگوید: «حضرت امام (ره) در کنار اینکه رهبر سیاسی مقتدر و توانمندی بوده‌اند، وجهۀ شاعرانه و لطیف هم داشته‌اند که شاید برای خیلی‌‌ها سؤال باشد چگونه این دو وجه به‌ظاهر متضاد می‌تواند در یک‌نفر جمع شود». محدثی خراسانی می‌افزاید: «ببینید قلۀ شعر فارسی، عرفان است. بزرگترین شاعران ما عارفانی همچون مولوی، حافظ، سنایی، عطار و... بوده‌اند. از این منظر بخواهیم نگاه کنیم حضرت امام (ره) هم به‌عنوان کسی که اهل عرفان است ارتباطش با شعر چیز غریبی نیست، اما نکته‌‌ای که دربارۀ حضرت امام (ره) کاملاً مخصوص است این است که ایشان به‌عنوان بزرگترین رهبر یک‌جریان فکری و سیاسی در قرن اخیر با آن همه دغدغه‌ها و مشغله‌های ذهنی که حجم زیادی از ذهن را مشغول میکند، توانسته است به این ظرافت و لطافت در عالم شعر حضور داشته باشد. امام (ره) درواقع در همان مسیر کاملی که مد نظر اسلام است، حرکت می‌کردند. درواقع آن‌چه که به شیران روز و زاهدان شب تعبیر میشود. این‌گونه است که این وجوه به‌ظاهر متناقض و متضاد در وجود حضرت امام (ره) جمع شده است. از وجوه و مضامین خیلی برجستۀ شعر حضرت امام (ره) میتوان به وجه عرفانی آن اشاره کرد. عرفان ایشان همان عرفان اسلامی است. خیلی مهم است توجه کنیم که عرفان ایشان البته از جنس عرفانی که مردم‌‌گریز باشد و زاویه‌نشینی اختیار کند نیست، بلکه عرفانی فعال و اجتماعی است که به‌دنبال اصلاح جامعه و بشریت است. عرفانی است که با مظاهر زهدفروشی و ریاکاری مبارزه میکند. همین نگاه را اگر بررسی کنیم در شعر حافظ بسیار متجلی است. از این منظر می‌توانیم بگوییم به شعر حافظ نزدیک‌‌تر است».
جواد محقق
«جواد محقق» شاعر و نویسندۀ معاصر کشورمان در مقام دفاع از شاعران حوزوی، معتقد است: «شعر امام، در ادامۀ آثار شاعران حوزوی سروده شده و از سبک شعری عالمان دینی پیروی کرده است. عرصۀ شعر علمای مذهبی مانند شاخه‌ای تناور از شعر فارسی سر برآورده است. این گروه، بهترین اشعار را به ادبیات فارسی عرضه کرده‌اند. بااین‌حال، بسیاری از این شعرا ناشناخته‌اند».
عبدالجبار کاکایی
«عبدالجبار کاکایی» شاعر و ترانه‌سرا، از فروتنی حضرت امام (ره) در عرصۀ شعر صحبت کرده است: «امام، داعیۀ شاعری نداشتند و پایبند انتشار آثارشان نبودند. علمای مشهوری چون خواجه‌نصیر طوسی، حاج‌ملاهادی سبزواری، علامه‌طباطبایی و شهید مطهری در کنار پرداختن به علم، به سرودن شعر هم می‌پرداختند، اما امام در دوران جوانی با غزلیات و قصاید خود در بین طلاب شهرت داشتند. اشعاری که ایشان در جوانی سروده‌اند از لحاظ زبان و تکنیک و اشعاری که بعد از آن سروده‌اند، از لحاظ محتوایی قابل اهمیت‌اند».
رحیم زریان
«رحیم زریان» نیز در این‌باره گفته است: «اشعار امامخمینی(ره)، متأثر از حافظ و مایه‌های عرفانی اشعار اوست. غزلیات و رباعیات ایشان قوی، ناب و تأثیرگذارند و مضامین عرفانی و مذهبی در اشعار ایشان وجود دارند. امامخمینی(ره) قبل از آن که به‌عنوان سیاست‌مداری توانا شناخته شوند، شخصیتی صاحب‌نظر در فقه، فلسفه و عرفان بودند که توانایی ایشان در شعرسرایی، پس از رحلت‌شان آشکار شد».
محمدعلی بهمنی
«محمدعلی بهمنی» شاعر و غزل‌سرای نامی معاصر، در ادامۀ سخنان خویش دربارۀ شخصیت والای امام (ره) افزوده است: «باید باتوجه به جایگاه امام، بعضی از شعرها از دیوان ایشان حذف و استواری اشعارشان حفظ شود؛ چون بعضی از اشعار، ممکن است برای زمان کوتاهی باارزش باشند و پس از آن اهمیت خود را از دست بدهند. این نکته دربارۀ همۀ شاعران صدق میکند و هرگز از ارزش سایر اشعار نمی‌کاهد و چه‌بسا باعث توجه بیشتر به قوت سایر اشعار نیز بشود، اما درکل، غزلیات امامخمینی(ره) از پختگی و استواری خاصی برخوردارند».
کامران شرف‌شاهی
«کامران شرف‌شاهی» نیز در این‌باره اظهار داشت: «اشعار امامخمینی(ره) شأن ادبیات و شعر را در دیدگاه جامعه بالا برد. امام در اوج تواضع، خود را شاعر نمی‌دانستند، اما آثار ایشان سرشار از شور عرفانی و تعالیم دینی است. درواقع، شعر مجالی برای بیان برخی از عقاید و اندیشه‌های امام بوده است».
صابر امامی
«صابر امامی» دربارۀ اشعار امامخمینی (ره) گفته است: «ایشان با استفاده از مضامین عرفانی به هنجارشکنی، نوآوری و جسارت در شعرگویی پرداخته‌اند. امام ادعای شاعری نداشتند، ولی در ادامۀ اسطوره‌های شعر فارسی مانند سعدی، حافظ و مولوی به خلق اثر پرداختند. ما در آثار امامخمینی (ره) آشکارا شاهد سنت‌شکنی در شعر توسط یک‌عالم دینی هستیم که این ویژگی، سروده‌های امام را ممتاز کرده است».
عباس چشامی
«عباس چشامی» نیز معتقد است: «عرفان‌گرایی به سبک حافظ و گرته‌برداری از مباحث فلسفی ملاصدرا از خصوصیات آثار ادبی امامخمینی (ره) است. این ویژگی، وابسته به درک عرفانی ایشان است. همچنین بهترین اشعار امام در دوران میان‌سالی ایشان سروده شده‌اند».
حسین اسرافیلی
«حسین اسرافیلی» که در مجموعۀ خویش به‌نام «پیشانی صبح» اشعاری دربارۀ امامخمینی (ره) سروده، در ارتباط با نقش به‌سزای ایشان در احیای هویت فرهنگی جامعه چنین گفته است: «امام (ره) یکی از تأثیرگذارترین معماران فرهنگ بشری است که در کنار شخصیت‌های سیاسی و فرهنگی در احیای هویت فرهنگی جامعه، نقشی به‌سزا داشته و به‌نوعی پیامبر بازگشت به هویت اسلامی و انسانی است». اسرافیلی دربارۀ تأثیر امام (ره) بر شعر معاصر این‌گونه اظهار داشته است: «بعد ادبی شخصیت امام (ره) باعث شد شعر فارسی از تنگ‌‌نظری برخی از متحجران در سال‌های اول انقلاب نجات پیدا کند و شعر ایشان سرمشقی برای بسیاری از شاعران شد. تا قبل از این که دیوان امام (ره) به چاپ برسد بسیاری از واژههای عاشقانه و عارفانه در محدودۀ ممنوعه قرار داشتند و امام (ره) بود که با ورود به این عرصه، اجازه و جسارت حضور را به شاعران داد تا از کلماتی، چون می، میخانه، ساقی، بت و... استفاده کنند. واردشدن امام (ره) در سرودن اشعار عرفانی، کمک کرد شاعران دیگر نیز از استعاره‌ها، تعابیر خاص و جملات دو پهلو استفاده کنند و امام (ره) نشان داد منطق شعر، عشق، احساس و عاطفه است». اسرافیلی افزود: «متأسفانه در سال‌های اخیر با برخی اشعار نازل که با ادعای عرفانی‌بودن به بیان خواهش‌های نفسانی می‌پردازند، مواجه شده‌ایم که با دیدگاه اسلام و علمای دین در تضاد هستند و باید آن‌ها را از این مقوله جدا کرد. شاعران باید از مفاهیم عرفانی به‌درستی و به‌جا برای بیان احساسات پاک در ساحت‌‌های مختلف استفاده کنند که امام (ره) الگویی نیکو در این زمینه هستند».
وی افزوده است: «امامخمینی (ره) از جمله علمایی است که در حوزۀ شعر و ادب و عرفان دستی توانا داشته است. مهارت امام به‌گونه‌ای است که در دوران معاصر کسی را هم‌شأن او نمی‌یابیم که چنین تسلطی بر شعر و سرایش شعر داشته باشد و از این‌رو میتوان گفت که امام، شخصیتی کامل است که در کنار سیاست و فقه و علوم دینی از ادبیات نیز غافل نبوده است و شاعران بسیاری با الهام از اندیشه‌های ایشان شعر سروده‌اند. آن‌گونه که میتوان گفت در طول تاریخ به‌اندازۀ عصر انقلاب، شعر حماسی و آیینی سروده نشده است. از طرفی دیگر رابطۀ مریدی و مرادی امام با اهل فضل و ادب نیز سبب توجه بیشتر شاعران به این پیر فرزانه و باکیاست است و همین امر نیز سبب شده تا بسیاری از شاعران عصر انقلاب در اشعار خود به‌نوعی مراتب ارادت عاشقانۀ خود را به آن حضرت نشان دهند. واژه‌هایی چون خورشید جماران، پور علی، پیشوا و... که به‌کرات در اشعار شاعران انقلابی وجود دارد، گویای این مطلب است و جالب است که در سال‌های گذشته این تعابیر در یک‌مجموعه به‌طورخاص جمع‌آوری شده و توسط دفتر نشر حضرت امامخمینی(ره) چاپ شده است».
رضا اسماعیلی
«رضا اسماعیلی» دربارۀ امام چنین گفته است: «ابعاد وجودی امام (ره) چنان بسیط و گسترده بود که در مسیر سیر الی‌الله ظرفیت پذیرش هرگونه فضیلت و کرامتی را داشت و در این مسیر نورانی تلاش میکرد با استعانت از ذات اقدس پروردگار و فیض روح‌‌القدس برای رسیدن به قاف کمال، تمام توانمندی‌‌های بالقوۀ خویش را به فعلیت درآورد. از همین‌رو در عین آن که عالمی عامل و سیاست‌مداری تیزبین و آینده‌‌اندیش بود، عارفی کامل، عاشقی صادق و شاعری لطیف و دقیقه‌‌یاب بود که در طلب وصل حضرت دوست (جل‌جلاله) چون پروانه خود را به آتش می‌‌زد و در قلب شعلۀ عاشقانه چنین می‌سرود: «فرخ آن روز که از این قفس آزاد شوم/ از غم دوری دلدار رهم، شاد شوم».
امیر مرزبان
«امیر مرزبان» دربارۀ دیوان سروده‌های امام راحل گفته است: «ذوق عرفانی و بلاغت اشعار حافظ، در دیوان شعر امامخمینی(ره) نمایان است. استفاده از مضامین فلسفی و زبان کهن، از خصوصیات اشعار ایشان است. بنابراین نباید غزلیات امام را با اشعار دوره‌های جدید مقایسه کرد. همچنین بسیاری از سروده‌های ایشان از نظر آیینی از جایگاه خاصی برخوردارند».
سعید بیابانکی
«سعید بیابانکی» به این مسأله اشاره کرده است که در زمان حیات امامخمینی(ره) کمتر کسی از شاعربودن ایشان مطلع بودند و با چاپ نخستین شعرشان در روزنامۀ کیهان، خبر شعرسرایی امام منتشر شد. بیابانکی در زمینۀ جمع‌آوری اشعار امام با بهمنی هم‌عقیده است: «به‌دلیل عجله‌کردن در انتشار اشعار امام، آثار ایشان بدون کارشناسی منتشر شد، درصورتی‌که اگر گزیدۀ اشعار امام منتشر شود، ارزش آن بیشتر خواهد بود».
محمود اکرامی
نظر «محمود اکرامی» نیز دربارۀ عرفان امام راحل چنین است: «عرفانی که در اشعار امام (ره) وجود دارد، عرفانی ناب است که مفاهیم متعالی عرفانی را در ذهن متجلی میکند. رهبری سیاسی و دینی، هیچگاه از عواطف و احساسات ناب شاعرانۀ ایشان نکاست؛ چراکه ایشان به‌مانند دریایی بود که رودخانه‌‌های فراوانی از آن سرچشمه می‌‌گرفتند و میتوان دربارۀ ایشان گفت که امام (ره) همۀ وجوه معرفتی و شخصیتی را با هم داشت که توانست بزرگترین انقلاب فکری و عقیدتی دوران معاصر را رهبری کند. شعر و اندیشۀ امامخمینی (ره) سرشار از مفاهیم ناب عاشقانه است. ایشان به‌عنوان یک‌مجتهد و سیاست‌‌مدار از تخیل شاعرانه بسیار بالایی برخوردار است».
اکرامی دربارۀ الگوبودن امام (ره) برای شاعران، اظهار داشته است: «امام توانست ممنوعیت از عشق‌گفتن را از حصار شاعران سنت‌گرا بیرون آورد. با حضور امام در عرصۀ شعر و شاعری، شاعران معاصر فرصتی دوباره یافتند تا از زیبایی‌‌های عشق بگویند و به ستایش معشوق بپردازند. جایگاه آن حضرت در عرصۀ شعر و عرفان، هم‌شأن مولوی و ابوسعید ابی‌الخیر است و عرفانی که در اشعار امام وجود دارد، عرفانی ناب است که مفاهیم متعالی عرفانی را در ذهن متجلی میکند. شاعرانی که اندیشۀ امامخمینی (ره) را به‌عنوان الگوی فکری خود انتخاب می‌کنند باید با مراقبه و معرفت بیشتر از پل مجاز به‌سوی حقیقت معنایی حرکت کنند و عشق را مرکب راه خویش سازند و با شناخت و معرفت در راه این پیر عارف و اندیشمند گام بردارند».
احد ده‌بزرگی
«احد ده‌بزرگی» معتقد است: «ابعاد زندگی امام، سرشار از نور و رحمت است. ایشان در زمینۀ شعر، هرآنچه می‌‌گفت حرف دلش بود که بر روی کاغذ جاری می‌شد. اگرچه دیوان امام، همۀ آن چیزی نیست که از این پیر عارف‌پیشه به یادگار مانده است.
از لحاظ ساختاری، امامخمینی (ره) به شعر حافظ علاقۀ بسیاری نشان می‌‌داد و بافت و ساختار شعر حافظ و واژههای به‌کار برده‌شده در اشعار او، در شعر امام نیز بسیار دیده میشود.
امام، به دلایل فقهی و ملاحظاتی که در این زمینه داشت، نمی‌‌خواست اشعارش در زمان حیاتش پخش شود. به‌همین‌دلیل بعد از وفات ایشان بسیاری گمان نمی‌‌کردند این اشعار از امامخمینی (ره) باشد. برخی از اشعار امام، بافت و ساختار امروزی دارند.
امام، مجتهدی است که با قرآن و احادیث سروکار دارد. بنابراین نمی‌توان از او توقع داشت شعری همه‌فهم بگوید. با‌این‌وجود شعر ایشان، شفاف و بسیار روان است. شعر امام از حال‌وهوا و عرفان خاصی برخوردار است و سبک این بزرگوار به شیوۀ عراقی و شیوه‌‌ای کهن است، با‌این‌وجود ایشان هیچگاه خود را شاعر نمی‌‌داند و معتقد است که شاعر اگر سعدی شیرازی است/ بافته‌‌های من و تو بازی است. سر لوحۀ کار ایشان قرآن و حدیث است. از این‌رو تمام اشعارش ذکر و راز و نیاز با معشوق است. او قصد شاعری ندارد، اما هرآنچه میگوید کلامی است که از دلش برخاسته و درنهایت بر دل می‌‌نشیند».
زکریا اخلاقی
زکریا اخلاقی از شعرای معاصر کشورمان است. وی دربارۀ شعرهای دوران طلبگی امام (ره) اظهار داشته است: «شعرهایی که در دیوان امام (ره) هست و شعرهایی که برای حضرت معصومه( س) دارند و شعرهایی که برای مرحوم شیخ عبدالکریم حائری سروده‌اند و کل این مجموعه نشان می‌دهد که ایشان شعری گفته بودند که به دست دیگران برسد. امام (ره) شعرهایی دربارۀ حوزه علمیۀ قم دارند و می‌خواستند دیگران نیز این شعرها را بخوانند و مطلع شوند.»
وی در ادامۀ صحبت‌هایش دربارۀ این که امام خمینی (ره) علاقه‌ای به مطرح کردن خودشان به عنوان یک شاعر نداشتند، افزودند: «تقریباً زمانی که امام خمینی (ره) در مرجعیت و در دل مبارزات قرار گرفتند، چه دوران تبعید و چه دوران پس از پیروزی انقلاب، خیلی تمایلی نداشتند که به عنوان شاعر مطرح باشند و معمولاً جز خواص کس دیگری از شعرهایشان خبری نداشت.»
اخلاقی در ادامۀ صحبت‌هایش در این ارتباط، زندگی امام (ره) را به دو دوره قسمت کرده است: «به گمانم زندگی امام (ره) را باید به دو دوره تقسیم کنیم و به‌طورکلی بگوییم که ایشان خیلی تمایلی نداشتند که به عنوان شاعر مطرح شوند و شأنشان هم بالاتر از آن بود که به عنوان شاعر مطرح شوند؛ چون ایشان یک فقیه، فیلسوف و یک عارف و مصلح بزرگ اجتماعی بودند و چنین نبود که به شکل نمایشی در سطح یک شاعر مطرح شوند. همان‌طور که گفتم باید زندگی امام خمینی(ره) را به دو بخش تقسیم کنیم؛ یکی دوران طلبگی که شعرهایی سرودند و ابایی نداشتند که این شعرها پخش و منتشر شود و نوع مضامین هم اقتضا میکرد که این شعرها به دست دیگران برسد و دیگران از آن مطلع شوند، ولی از دورانی که به مرجعیت رسیدند و در مبارزات قرار گرفتند تا پیروزی انقلاب تقریباً به نظر می‌رسد چندان تمایلی نداشتند که شعرهایشان پخش شود و به عنوان یک شاعر شعرهایشان به دست مردم برسد. فقها هدف‌های بلندتری داشتند و افق‌های بلندتری را می‌دیدند و در بند این نبودند که حالا شعری از آن‌ها مطرح شود و به این موضوع بی‌توجه بودند. دوم اینکه در موقعیتی بودند که شاید خیلی صلاح نمی‌دانستند که به عنوان یک شاعر و شعرسرا مطرح شوند و شاعری صرف را محل ایراد می‌دانستند.»
منابع نقل‌قول‌ها
ـ روزنامۀ خراسان.
ـ روزنامۀ کیهان.
ـ صحیفۀ امام.
ـ زیبایی‌شناسی شعر امامخمینی (ره) از حمیدرضا خان‌محمدی.