یک‌عاشقانۀ ناآرام | معرفی رمان «نقل گیتی»، اثر «محمد خسروی‌راد»

شهرستان ادب به نقل از روزنامۀ جام جم: این‌روزها دیگر ادبیات دفاع مقدس به ایام بلوغ کامل خود رسیده. مخاطبان رمان‌ها و مستندنگاری‌های این‌حوزه، آثار تازه را با جدیت دنبال می‌کنند؛ آثاری که کم‌شمار هم نیستند و غالباً به‌خوبی دیده و خوانده می‌شوند. در میان این‌آثار، چه رمان‌ها که در دستۀ «آثار تخیلی» و به قول انگلیسی‌ها Science Fiction قرار دارند و چه زندگی‌نامه‌‌نوشت‌ها و خودزندگی‌نامه‌نوشت‌های مستند و حقیقی حوزۀ Non-science Fiction، اگر نگوییم همه، قریب به همه به روایت جنگ از دیدگاه رزمندگان ایرانی می‌پردازند. خالقان یا بهانه‌های خلق این‌آثار، همه از «جبهۀ خودی»‌اند؛ آنان که در سنگرهای ایرانی مقابل حزب بعث یا تازه‌تر از آن، داعشی‌ها و تکفیری‌ها جنگیده‌اند. در این بین، آثاری که از مرز این سنگرها بگذرند و به سنگرهای جبهۀ مقابل سرکی بکشند، بسیار کم‌شمارند. روایت‌ها از زندگی، ایدئولوژی و جنگ رزمندگان عراقی، چه بعثی‌ها و چه مجاهدین و معاودین، همچنان ناگفته و نخوانده مانده‌اند. البته استثناهایی هم وجود دارد. برای نمونه، دو، سه‌داستان کوتاه در مجموعه‌داستان «در آفریقا همه‌چیز سیاه است» به قلم «ساسان ناطق» که چندسال پیش منتشر شد، نمونه‌ای خواندنی از این‌نوع است که هرچند کوتاه، روایت دقیقی از سنگرهای عراقی را در دوران دفاع مقدس پیش روی مخاطب قرار می‌دهد.

با این‌مقدمه، «نقل گیتی» اثری بسیار مهم و چشمگیر است؛ چرا که در قالب رمانی 180صفحه‌ای از آن‌مرز گذشته و زندگی یک‌مجاهد عراقی را به تصویر کشیده است. داستان این‌رمان از زمان حال آغاز می‌شود و با فلش‌بک‌هایی متوالی، روزگار گذشته‌درجنگ را از منظر «سهیل»، یک‌ستوان عراقی که با رژیم بعث و صدّام مشکل دارد، روایت می‌کند. همین‌مشکل و دل‌زدگی شخصیت اصلی از خدمت به رژیم بعث، سبب می‌شود تا او به‌عنوان یک‌مجاهد عراقی‌الاصل به جبهۀ ایران بپیوندد و زندگی‌اش را در این‌جغرافیا دنبال کند. این‌پیوند با ایران که به سبب ازدواج با «گیتی درخشان»، دختری متموّل از اهالی مشهد، محکم‌تر می‌شود، بهانه‌ای برای حضور دوزاویۀ دید در رمان است. فصل‌ها تقریباً به‌صورت یکی‌درمیان از زبان گیتی و سهیل روایت می‌شوند و این روایت دوصدایی برای مخاطب امروز بسیار جذاب و خواندنی است و خواندنی‌تر می‌شود آن‌گاه که با سقوط صدّام و تغییر حاکمیت عراق، زندگی سهیل و گیتی بر سر دوراهی زندگی در مشهد یا کربلا، با چالشی عظیم مواجه می‌شود.

این‌طرح مفصل با بازۀ زمانی جذاب آن، در کمتر از دویست‌صفحه به‌صورت رمان درآمده است و این یعنی کار بر مخاطب امروز که چندان حوصلۀ کلنجاررفتن با رمان‌های مفصل را ندارد، آسان است. روایت‌ها کوتاه و پرمغزند و اطناب و زیاده‌گویی جایی در این‌کتاب ندارد. گرچه این‌نقطۀ قوت، گاه به نقطۀ ضعف تبدیل شده و مخاطب را در ابهام و سؤال باقی گذاشته است، اما کشش قلم نویسنده چنان بالاست که به‌راحتی نمی‌توان اثرش را زمین گذاشت.

«محمد خسروی‌راد»، خالق نقل گیتی، نویسندۀ کاربلد چهل‌ونه‌ساله‌ای از اقلیم گیتی رمانش، مشهد است و پیش از این‌رمان، 25اثر مستند و داستانی را به رشتۀ تحریر درآورده. بنابراین با نویسنده‌ای روبه‌روییم که به چند و چون نوشتن آگاه است و با ضرباهنگ متوازن کلماتش، به‌خوبی ما را با داستانش همراه می‌کند. او که پیش از این در عرصۀ ادبیات دفاع مقدس خوش درخشیده و آثار موفقی همچون «شرح آسمان» و «روایت دلبری» را آفریده است، در این‌کتاب، ضمن پرداختن به زاویه‌ای کمتردیده‌شده از دفاع مقدس، با حفظ اعتدال و صداقت، ما را به عمق حقایق جنگ می‌برد و چهرۀ چندگانۀ آن را پیش رویمان قرار می‌دهد و قضاوت را بر عهدۀ خود ما می‌گذارد. روایت‌های موازی دیگری نیز در کتاب وجود دارند؛ از آن جمله شرح عاشقانۀ زندگی زوج سالمندی که در زمان اشغال خرمشهر توسط رژیم بعث، حاضر به ترک خانه‌شان نیستند یا زندگی مجاهد عراقی دیگری که خانواده‌اش را رها کرده و به عراق بازگشته است. این‌روایت‌ها پهلو به پهلوی روایت اصلی، با حفظ کشش داستان، مخاطب را به‌سرعت به دنبال خود می‌کشانند. نویسنده در مصاحبه‌ای متذکر شده نقل گیتی اولین‌جلد از سه‌گانه‌ای است که در دست نگارش دارد و این‌ یعنی این‌روایت‌های موازی هنوز جای پرداخت و بسط دارند. با این‌وجود، آن‌ها همچنان جذاب و تأمل‌برانگیزند و ذهن مخاطب را درگیر می‌کنند. البته همچنان باید منتظر ماند و دید با انتشار جلدهای بعدی این‌سه‌گانه، عاشقانۀ ناآرام سهیل و گیتی به کجا می‌کشد!

در پایان لازم به ذکر است نقل گیتی را انتشارات شهرستان ادب در زمستان سال 1397 با قیمت 25هزارتومان به بازار نشر عرضه کرده است.