از چمنزارهای سبلان تا خیابان‌های تهران | مروری بر مهمترین آثار امیرحسین فردی

شهرستان ادب: به مناسبت زادروز زنده‌یاد «امیرحسین فردی» در تازه‌ترین مطلب پرونده‌پرتره ایشان، سرکار خانم «رقیه کیه» به بررسی مهم‌ترین آثار ایشان پرداخته است. شما را به خواندن این یادداشت دعوت می‌کنیم:

وجه نویسندگی شخصیت امیرحسین فردی همیشه تحت‌الشعاع وجه مدیریتی‌ –چه در کیهان بچه‌ها و چه در حوزه هنری- و وجه اخلاقی‌اش در همه مناسبات اجتماعی‌اش قرار گرفت. شاید به همین دلیل آثارش هیچ‌گاه مورد نقد جدی قرار نگرفت و تا نقد جدی -چه مثبت و چه منفی- در مورد اثری وجود نداشته باشد کمتر دیده می‌شود. 
نگاه او به سبک زندگی روستایی در آثارش و توصیف جزئیات در آن‌ها، برجسته است به نحوی که تمامی خوانندگانش به این نقطه قوت او اشاره کرده‌اند. او آن‌گونه صحنه‌های داستان‌هایش را توصیف کرده است که می‌توان صدای چشمه را شنید و بوی عید در چمن‌زارهای سبلان و خانه‌های روستایی را حس کرد. 
آثار فردی به سبب دغدغه‌ها و نوع فعالیت‌هایی که داشت به سه دسته تقسیم می‌شوند. طبیعی است که برخی از آثار او در حوزه نوجوان باشد چراکه سال‌ها در کیهان بچه‌ها با مخاطبین نوجوان و دغدغه‌های آنان سرو کار داشت که بخش قابل توجهی از آثار او را از حیث کمیت تشکیل می‌دهند. «کوچک جنگلی»، «ملاقات با آفتاب»، «میرزا کوچک خان»، «روح الله»، «میهمان ملائک»، «روزی که تو آمدی»، «بقعه شیخ صفی الدین اردبیلی»، «امام اول» و «آشیانه در مه» از آن جمله‌اند.
«خسته‌نباشی گل‌بهار»، «قصه‌های گل‌بهار»، «یک مشت نقل رنگی» و «یک دنیا پروانه» کتاب‌های کودک فردی هستند که عموما داستان‌هایی است که در کیهان‌بچه‌ها چاپ شد و بعدها فردی آن‌ها را به صورت مجموعه درآورد.
و اما مهمترین کتاب‌های او که در حوزه بزرگسال جای می‌گیرند عبارتند از «سیاه چمن»، «هامون، زهکلوت و آن حوالی»، «تختی افسانه نبود»، «اسماعیل» و «گرگ‌سالی».
کتابشناسی تمام کتب فردی که این یادداشت در پی آن است با وجود کثرت آثار و تاب تحمل فضای مجازی و مخاطب جایز نیست؛ از این رو به مهمترین کتاب‌های سه دسته ذکر شده می‌پردازیم.

اسماعیل
به گفته بسیاری از منتقدین و خوانندگان آثار فردی، «اسماعیل» مهمترین اثر داستانی او است. رمانی با حال و هوای روزهای پیش از انقلاب و با شخصیت محوری جوانی با نام اسماعیل که اتفاقات جامعه آن روز او را از جوانی منفعل که کارمند یک بانک است به عنصری دغدغه‌مند و کنشگر در جامعه تبدیل می‌کند و مسیر زندگی‌اش را تغییر می‌دهد. مسجد و کتابخانه مهمترین عناصر تحول در اسماعیل هستند؛ آنجا که فردی اولین گام‌های حضور در ادبیات را برداشت و بسیاری را از این گذرگاه به ادبیات داستانی ایران معرفی کرد. اسماعیل در مسجد با اندیشه‌های امام آشنا، با یک ارتشی درگیر و مجبور به ترک شهر می‌شود.
انتشارات سوره مهر این کتاب را چاپ کرده است و تا کنون به چاپ هفتم رسیده. اسماعیل به زبان‌های روسی و انگلیسی نیز ترجمه شده است. 

گرگ‌سالی
آخرین کتاب فردی. کتابی که تا زنده بود با وجود اصرارهای دیگران و توان استفاده از رانت مدیر دفتر آفرینش‌های ادبی حوزه هنری، برای عدم چاپش، مقاومت کرد و تقدیر چنین خواست که بعد از هجرتش از دنیا به چاپ برسد. گرگ‌سالی ادامه اسماعیل و با محوریت همان شخصیت است اما این‌بار در دامنه‌های سبلان، نه در تهران و نه در باجه بانکی اسرائیلی. فردی خود اهل روستایی در اردبیل بود و طبیعت این دیار و کوه‌های سر به فلک کشیده سبلان همیشه در آثار او حضور داشتند. دامنه‌های سبلان پناهگاه اسماعیل رسته از مرگ و در حال فرار می‌شود. آمریكایی‌ها و اسرائیلی‌ها در اطراف مجتمع اقتصادی كشاورزی مغان به اصلاح نژاد گرگ‌ها دست می‌زنند، نتیجه این اصلاح نژادی، گرگ‌های آدمخواری است که زندگی را بر مردم منطقه تنگ می‌كنند. در «گرگ‌سالی» که مضمونی ضد استعماری دارد مواجهه «اسماعیل» با گرگ‌ها را می‌بینیم. 
گرگ‌سالی در چهاردهمین دوره انتخاب کتاب سال «شهید حبیب غنی پور»، عنوان کتاب سال ویژه در بخش انقلاب و دفاع مقدس را به خود اختصاص داد و تاکنون از سوی سوره مهر به چاپ سوم رسیده است.

آشیانه در مه
کتاب «آشیانه در مه» مهمترین اثر فردی در حوزه نوجوان با دو داستان «آشیانه در مه» و «افسانه اصلان» است که قهرمان هر دو داستان نوجوانان هستند. 
آشیانه در مه داستان نوجوانی به نام «شکور» است که تابستان‌ بعد از تعطیلات مدرسه، به همراه خواهرش ستاره و مادرش از تهران به روستای زادگاهش در دامنه‌های سبلان می‌رود و در ماجرایی صاحب قرقی زیبایی می‌شود. شکور در حمایت از پرندگان با جمشید، پسر خان روستا که با تفنگش پرنده‌ها را شکار می‌کند، درگیر می‌شود. در این میان اتفاقات جذاب، جدی و غم انگیزی رخ می‌دهد. پیام اصلی نویسنده در این کتاب عشق به نیکی و خیر در برابر تنفر از ستم و شر است. 
«آشیانه در مه» برنده‌ لوح زرین دومین جشنواره‌ کتاب کودک و نوجوان کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان، برگزیده‌ سومین دوره‌ کتاب سال ماهنامه‌ سروش نوجوان و نیز برگزیده‌ هیأت داوران چهارمین دوره‌ انتخاب بهترین کتاب دفاع مقدس شده است. 
داستان «افسانه اصلان» هم با محوریت شخصیت نوجوانی با نام اصلان، داستانی نمادین است که با همراهی مردم ده به جنگ با دیوی می‌رود که به روستا حمله کرده است. دو داستان «افسانه اصلان» و «آشیانه در مه» در یک کتاب از سوی انجمن قلم ایران چاپ شده‌ است.

قصه‌های گل‌بهار
مجموعه داستان «قصه‌های گل‌بهار»، ۸ داستان دارد که در اواخر دهه شصت و اوایل دهه هفتاد نوشته شده است و ماجرای آن درباره دختربچه‌ای به اسم گل‌بهار در یک روستاست با اتفاقاتی که برایش می‌افتد. این داستان‌ها به‌صورت مستقل با یک قهرمان مشترک نوشته شده است که در کیهان بچه‌ها منتشر می‌شد. مرحوم فردی سال ۸۸ این داستان‌ها را جمع‌آوری و با افزودن داستان جدید «پاپاخ»، آن را به صورت مجموعه منتشر می‌کند.
«پاپاخ»، «گل‌بهار مهربان»، «خسته نباشی گل‌بهار»، «گل‌بهار و گنجشک»، «یک مشت نقل رنگی»، «گل‌بهار و هزار چراغ روشن» و « آن شب بارانی» داستان‌های این کتاب هستند.
قصه‌های گل‌بهار را انتشارات سوره مهر در سال ۸۸ به چاپ رسانده است.
امیرحسین فردی آثارش را با الهام از تجربه زیسته‌اش در سال‌های زندگی‌اش نوشت و بر اساس دغدغه‌هایی که اولویت اول زندگی او بودند؛ از این رو اگرچه هیچ‌گاه در داستان‌سرایی و تعلیق قدرت برخی نویسندگان را نداشت، اما به تصریح دیگر نویسندگان، امیر حسین فردی صاحب کرسی توصیف در ادبیات داستانی ایران است.