موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب
Menu
در نشست «انسان در رمان دینی» در «شهرستان ادب» مطرح شد:

هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند

09 بهمن 1394 17:13 | 0 نظر
Article Rating | امتیاز: 4 با 5 رای
هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند

​شهرستان ادب: یازدهمین نشست تخصصی ادبیات داستانی با موضوع «انسان در رمان دینی» به همت گروه داستان موسسه شهرستان ادب برگزار گردید. در این نشست که با سخنرانی جناب آقای دکترسید محمود نجاتی حسینی استاد جامعه شناسی و مدرس دانشگاه تهران و همین طور جناب دکتر محمد تقی چاوشی مدرس حوزه و استاد فلسفه آغاز گردید، نخست بنابر طرح بحث صورت گرفته، پیرامون ماهیت و امکان «رمان دینی» گفتگو شکل گرفت و سپس بر حسب نیاز و ضرورت موضوع به بررسی انسان در رمان دینی پرداخته شد.
 

 

امکان و امتناع رمان دینی

دکتر نجاتی حسینی این طور بحث را شروع نمودند که بحثی به نام امکان وجود ژانری به نام «رمان دینی» مقدم است بر موضوعی به عنوان «انسان در رمان دینی» و ابتدا باید بررسی کنیم تا مشخص شود که ژانری ادبی تحت عنوان «رمان دینی» در جامعه ی ما متصور است یا خیر.

دکتر نجاتی حسینی در قسمت نخست بحث پیرامون این پرسش که چیست آنچه که می نامندش رمان دینی؟

و در ادامه نیز به واکاوی نقدها و آراء مختلفی که پیرامون ادبیات و رمان دینی در جامعه ی ما وجود دارد پرداختند.

ایشان این طور ادامه دادند که پیش فرض بحث ما این است که چیزی به نام رمان دینی نه اثبات شده است و نه قابل رد کامل است و لذا قرار است حالت تعلیقی این گونه ی ادبی را بررسی کنیم.

در ادامه این مدرس جامعه شناسی دین، این طور ادامه دادند که زمانی که ما از چیزی به نام «رمان دینی» صحبت می کنیم یعنی آن را به عنوان یک ژانر ادبی در قالب رمان پذیرفته ایم و شناخت ویژگی ها و مشخصه های رمان مدرن می تواند یاری گر ما در شناخت واقعی تر رمان دینی باشد.

 

رمان مدرن، روایت سرگشتگی و تنهایی انسان مدرن

ایشان در ادامه نظریه ها و ایده های مختلفی که پیرامون رمان مدرن وجود دارد را به اختصار تشریح نمودند و از چارچوب عقیده ای هگل، لوکاچ و گلدمن را به عنوان  نظریه پردازان اصلی رمان مدرن تشریح کردند و این طور اضافه کردند که تعریف رمان مدرن تا حدود زیادی ما را به مسیر دستیابی به رمان دینی راهنمایی می کند.

مساله ایجاست که ما می خواهیم چیزی را دینی کنیم که خود ماهیت مدرن دارد و نکته و سوالی اساسی وجود دارد که چگونه در جهان سنتی می توانیم رمانی داشته باشیم که این رمان نیز مدرن باشد؟

مکتب های ادبی در طول تاریخ هنر همیشه با هم در حال نزاع بوده اند. لذا باید دید که هنگامی که رمان دینی می خواهد چهارچوب بیابد و آنگونه که مدعیان می گویند چیزی به نام رمان دینی وجود دارد آیا رئالیستی است، ناتورئالیستی است ، ایده آلیستی یا رمانتیستی یا هرچیز دیگری است؟ و در واقع گویا منتقدین بیشتر به این که چیزی دیگر باشد نظر مثبت تری دارند.

نکته ی دیگری که برای فهم رمان دینی به عنوان امر متاخر در مقابل رمان مدرن به عنوان امر متقدم باید مورد توجه قرار گیرد این است که  باید نسبت به فضای شکل دهنده به رمان مدرن هم حساس باشیم. از حیث مورفولوژی عناصر ادبیات داستانی معمولا گفته می شود که رمان محصول در هم آمیزی زمان، مکان و عمل است یا به اصطلاح جامعه شناسی رمان و جامعه شناسی ادبیات ماحصل زمانه ی تاریخی، زمینه ی اجتماعی،‌زندگی سوژه ها و ابژه های رمان است.

 

توپولوژيی رمان دینی

دکتر نجاتی حسینی ادامه داد: از آنجایی که هر اثر یا ژانر هنری و ادبی مسبوق به سوابق است و مِن‌عندی ایجاد نمی شود باید بررسی شود که حال اگر قرار است که یک رمان دینی شکل بگیرد چه پیش شرط های فرهنگی و اجتماعی ای  نیاز دارد؟

1-   آماده بودن عقیدتی رمان نویس دینی

2-   آمادگی رمان نویس دینی به لحاظ فلسفی و جهت گیری نسبت به زندگی

3-   آمادگی ادبی و مهارت فنی نویسنده رمان دینی

4-   آمادگی اجتماعی نویسنده رمان دینی به عنوان منقد اجتماعی

و باید دید آیا در ادبیات داستانی پس از انقلاب ایران، این پیش شرط ها در خلق آثار دینی رعایت شده است یا خیر؟

 

رمان دینی منوط به تعریف انسان

در ادامه ی نشست دکتر چاوشی تعریف دین برای حصول رمان دینی را ضروری دانستند، و گفتند:

شاید دین را بتوانیم صورتی از جانب خدا یا بانی دین بر ماده ای که در فرهنگ فراهم می آید تعریف کنیم که در این صورت دین یک امر کاملا تاریخی خواهد شد و در دورهای مختلف بروزات مختلفی پیدا خواهد نمود. از دین معنای واحدی به دست دادن دشوار است. دین یک هویت اجتماعی فرهنگی دارد و اگر بخواهیم دین را به صورت فردی بررسی کنیم ، وارد ساحت ایمان شده ایم و ساحت ایمان به دنبال حقیقت دویدن است. رمان دینی یا هر امر دینی اگر هم وجود داشته باشد فرمایشی نخواهد بود. امری است که در فرهنگ شکل می گیرد و امور فرهنگی مولفه های موثر فراوانی دارد. پس ما به یک تعریف انتزاعی از دین نمی توانیم به نتیجه ای برسیم که بشود با آن رمان دینی نوشت. اما اگر چیزی به نام رمان دینی بخواهد وجود داشته باشد  منوط به این است که تعریف درستی از انسان ارائه شود. یعنی به عبارت دیگر انسان بر رمان دینی در موضوع ارجحیت دارد. رمان نویس با چیزی به نام شخصیت سر و کار دارد که با انسان متفاوت است و در واقع انسان می تواند مقدمه ای باشد که شخصیت دست دهد و رمان نوشته شود. اینجاست که باید در مورد انسان بررسی کرد که در رفتار و نظر بزرگان دین کدام یک از مولفه هایی که تا کنون راجع به حیات انسان گفته شده اهمیت بیشتری دارد. تنها اگر دین بر اساس بررسی مولفه های برجسته ی وجود انسان در ساحت دین، تعریف شود و آن کسی که قصد نوشتن رمان دینی بر اساس آن مولفه های دارد چنین زیستی داشته باشد، می توان گفت چنین امری امکان پذیر است.

اگر بشود پاره ای از مولفه های مومنانه ای از زیست انسان اسلامی را مشخص کرد می توان رمان ها را از منظر دینی و غیر دینی بودن بررسی کرد.

در جامعه ی امروز ما گویا اگزیستانسیالیم با دین یکی شده است و حتی خیلی از اهل فکر نیز تفاسیر اگزیستانسیالیستی از قرآن و نهج البلاغه ارائه می دهند.

 

خدا/ انسان نقطۀ ارشمیدسی دینی شدن رمان

دکتر نجاتی حسینی در مورد دینی شدن اثر این طور گفتند که :

صرف دینی نامیدن یک اثر آن را دینی نخواهد کرد. ما در دنیای نام ها زندگی می کنیم نه در دنیای صفات. علم دینی، معماری دینی، سینمای دینی و... به همین معنا رمان دینی هم به همین سرنوشت دچار شده است. اما تفاوت اینجاست که در امور فنی مهندسی مساله اسیر زمین است ولی رمان علاوه بر این که اسیر زمین می تواند باشد اسیر زمانه و زمینه هم هست. و اگر رمان دینی بخواهد نقطه ای ارشمیدسی داشته باشد که از آن آویزان شد و از آن نقطه جهان را تغییر داد، آن نقطه انسان دینی است. البته عده ای از منتقدین هم هستند که این نقطه ی ارشمیدسی را خدا می انگارند که انسان را هدایت می کند. رمان دینی باید از خدا شروع کند که چه طور خدا بر زندگی این انسان که خواه مدرن ، سنتی یا هر چیز دیگر ، تاثیر گذار است؟

رمان نویسی دینی در جامعه ی ما به یک وضعیت پارادوکسیکال مواجه است. این سوالات مطرح است که منظور از رمان دینی ، رمانی است که نویسنده اش دین دار است؟ یا رمانی است که مخاطبش دین دار است یا حتی رمانی است که سوژه ها و ابژه هایش دین دار هستند؟ و یا حتی رمانی که هیچ کدام از این مولفه های ذکر شده دین دار نیستند اما از زمانه تاریخی و زمینه ی اجتماعی ای حرف می زند که جهت گیری دینی دارد؟

 آنچه یک رمان را دینی می کند این است که چیزی در آن رمان باشد که مخاطب آن احساس کند که خداوندی در این رمان هست که به زندگی او معنا  می دهد خواه این رمان را یک مسلمان نوشته باشد خواه یک یهودی یا هر کس دیگر.

 

شخصیت انسان رمان دینی

دکتر محمد تقی چاوشی در ادامه موضوع دینی بودن رمان گفت :

هنر بالاتر و والاتر از یک شیوه ی بیان است و نمی توان برایش تعیین تکلیف نمود. شما نمی توانید از یک نقاش بخواهید که ولایت را ترسیم کند. اگر آقای فرشچیان دنبال این می بود که تابلوی «عصر عاشورا» را به عنوان یک تعلیم دینی ارائه کند قطعا یک هنر جلوه نمی کرد تا یک انسان غربی هم بفهمدش.

در یک اثر دینی، حقیقت ظهور می کند و این هنر مند است که حقیقت را ترسیم می کند وگرنه اگر قرار باشد هنرمند دیکته کند جز ابراز ایدئولوژی کاری نکرده است.

مولفه های انسانی که در ساحت هنر دینی تنفس می کند و در واقع آنچه که می بایست در رمان بروز پیدا کند تا بشود آن اثر را یک رمان دینی – ایمانی نامید عبارتند از:

1-   اقبال و ادبار انسان

2-   غربت انسان

مشکل عمده ی رمان های ما در پرداخت شخصیت است. قران  می فرماید لَقَدْ أَنْزَلْنا إِلَيْكُمْ كِتاباً فِيهِ ذِكْرُكُمْ أَ فَلا تَعْقِلُونَ. محققاً برای شما کتابی که ذکر شما در آن هست نازل کردیم؛ آیا در ک نمیکنید.

هر رمانی که بخواهد شکل بگیرد باید ذکر من و شما(ذکر انسان) باشد. خداوند می‌فرماید قرآنی را به سوی شما فرستادیم که هر کدام از شما در آن آیتی دارید. مثلا فُضیل آیت خود را یافت و از سر دیوار جست و به اوج رسید. دیگران هم باید آیات خود را پیدا کنند در این کتاب. هنرمندی که بتواند آیه‌ی خود را پیدا کند، از نظر من می تواند رمان دینی خلق کند.


کانال شهرستان ادب در پیام رسان ایتا کانال بله شهرستان ادب کانال تلگرام شهرستان ادب
تصاویر پیوست
  • هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند
  • هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند
  • هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند
  • هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند
  • هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند
  • هنرمندی که بتواند آیۀ خود را پیدا کند، می‌تواند رمان دینی خلق کند
امتیاز دهید:
نظرات

Website

تصویر امنیتی
کد امنیتی را وارد نمایید:

در حال حاضر هیچ نظری ثبت نشده است. شما می توانید اولین نفری باشید که نظر می دهید.