همزاد | معرفی رمان تازه منتشر شدۀ «به نام یونس»

شهرستان ادب به نقل از فارس: قرعه به نام یونس افتاد. گفتند او پیامبر خداست. باز قرعه انداختند و به نام یونس افتاد. گفتند بار دیگر می‎اندازیم. بار سوم کاغذ را باز کردند و خواندند؛ یونس بود. راه دیگری نبود! یونس، پیامبر خدا، که رتبه‎اش از بین بندگان بالاتر رفته بود، پایین رفت و در شکم ماهی جای گرفت.

«به نام یونس» به‎عنوان سومین اثرِ «علی آرمین»، رمانی قابل قبول و خوش‎خوان است. یونس، روحانی جوانی است که دخترش در تصادف آسیب جدّی می‎بیند؛ نذر می‎‎کند برای تبلیغ به یکی از روستاهای محروم برود، به این امید که حال دخترش خوب شود. علی آرمین (نویسنده)، راحت حرفش را می‎زدند و ساده روایت می‎کند؛ حتّی در زبانِ روستاییِ شخصیت‎ها هم پیچیدگی و ناشناختگی خاصّی برای مخاطب به‎وجود نمی‎آید. نویسنده خودش را چندان درگیر توصیفات و جزئیات نمی‎کند. فضاسازی‎های رمان به‎اندازه و کافی است؛ آن‎قدر که نتوانیم به آن ایراد وارد کنیم که چیزی کم دارد.

آرمین، رمان را از زبان دانای کلّ روایت می‎کند؛ مثل داستان یونس نبی (ع) که دانای کلّ آن را تعریف کرده است و از این نظر، بهترین زبانی که می‎شد انتخاب کرد، همین بود.

شباهت‎های یونس نبی و این روحانی جوان، زیباترین و دلنشین‎ترین قسمت کلِّ رمان است؛ هر دو برای تبلیغ می‎آیند، هر دو طرد می‎شوند، هر دو از اطرافیانشان دلگیر و خسته می‎شوند، هر دو عزم رفتن می‎کنند، برای هر دو قرعه می‎اندازند و قرعه به نام یونس می‎افتد. یونس نبی به دریا می‎رود و یونسِ طلبه به چاه؛ و این چاه، بی‎شباهت به شکم ماهی نیست! هر چند چاهی که یونس در آن می‎افتد، بیشتر از آن که گره‎ای از دغدغۀ داستان باز کند، به خودِ یونس کمک می‎کند و او را همان‎طور که پایین و پایین‎تر می‎رود، بالا می‎کشاند.

 «به نام یونس» نمونۀ خوبی از رمانی است که می‎شود آن را پسندید و دوست داشت، امّا از شخصیّت اصلی‎اش تأثیر چندانی نپذیرفت. یونسِ طلبه، شخصیّت دوست‎داشتنی و دل‎نشینی نیست! مِهرش به دل نمی‎نشیند و به منِ مخاطب این اجازه را نمی‎دهد که بتوانم دوستش داشته باشم و یک قدم بیشتر به او نزدیک شوم؛ نه انسان خوش‎اخلاقی است و نه خوش‎زبان و شوخ. نه رفتار و سَکناتش انسان را به خود جذب می‎کند و نه لبخندی دارد که دل را به خود مایل کند. صرفاً به او نگاه می‎کردم چون گوشه‎ای از داستان زندگی‎اش روایت می‎شود و تمام! شخصاً، بیشتر از آن‎که همراهش باشم، دلم برایش می‎سوخت. همراه کردنِ مخاطب از روی همزات‎پنداری به‌مراتب سخت‎تر از همراه کردن از روی دلسوزی است. شاید اگر نامِ این طلبه، یونس نبود و نویسنده، شباهت‎های ذکر شده با داستان حضرت یونس را در کار نمی‎آورد، رمان، چندین پلّه نزول می‎کرد و نمی‎توانست در جایگاه معقول و پذیرفتنی کنونی قرار گیرد.

با این‎همه، خواندن «به نام یونس» را می‎توان به‎راحتی توصیه کرد. امید که اتّفاقات خوبی در نمایشگاه کتاب و جشنواره‎های امسال در انتظار این اثر باشد.

یادداشت از مرتضی شمس‎آبادی