ادبیات انقلاب، ادبیات اصالت

به گزارش خبرنگار مهر، نشست پژوهشی ادبیات و انقلاب اسلامی، عصر روز چهارشنبه 21 فروردین در تالار مهر حوزه هنری برگزار شد.

در این نشست دکتر علیرضا حافظی در سخنانی با اشاره به آیاتی از کلام الله مجید اظهار داشت: می‌توان با تصاویر موجود در ذهن و خیال، عوالمی ایجاد کرد که در عالم واقع بالعینه با آن روبرو نیستیم و به نظر من کار ادبیات هم چنین چیزی است. به واقع ادبیات یعنی احضار عالم موجود و هستی و ترکیب آنها که البته نگرش ناظر بر آن از منظر ما باید قرآن کریم باشد.

وی وجه اصلی ادبیات را آفرینش نقش، صورتگری و خیال‌انگیزی دانست و افزود: آنچه ناظر بر كاركردهای ادبی است، آموزه‌های قرآنی و اسلامی است و با بررسی آثار ادب فارسی در این 1400 سال متوجه حضور این آموزه‌ها می‌شویم. به عنوان مثال در شاهنامه فردوسی شاهد انطباق آن با نهج‌البلاغه هستیم.

این نویسنده كشورمان با بیان اینكه انقلاب اسلامی برای احیای پیام قرآنی و محمدی روی كار آمد، خاطرنشان كرد: ما در طول این سه دهه شاهد فوران تولید آثار ادبی بودیم، اما ما به دوره‌ای رسیده‌ایم كه می‌توان سطح این آثار را زلال‌تر دید و در این زمینه آثار خوبی در ژانرهای مختلف به تولید رسیده است.

وی همچنین تصریح کرد: ما در گونه خاطره‌نگاری در ادبیات انقلاب صاحب مکتب شده‌ایم، اما در حوزه پژوهش بسیار عقب مانده‌ایم و به همین خاطر به نظر ما جا دارد تا آثارمان را یک بار دیگر از منظر روش تولید مورد ارزیابی و بررسی قرار دهیم.

این منتقد ادبیات ادامه داد: در حوزه رمان، ادبیات انقلاب بدون شک به نظریه ادبی نیاز دارد. ما صاحب یک گنجینه ادبی هستیم که کماکان می‌شود از آن برای تولید آثار ادبی برجسته استفاده کرد، اما کماکان نسبت به آن بی‌اعتناییم.

حافظی تاکید کرد: ما نیاز داریم تا پژوهش را به صورت امری جدی در منابع خود مورد استفاده قرار دهیم تا به کمک آن به یک ادبیات همه جانبه برسیم. می‌دانید که رمان، اثری جدید و واردتی از غرب است و شاید به درستی از سوی ما درک نشده باشد، اما من معتقدم برای نوشتن رمان انقلابی نخستین کار پژوهش است و جایی مثل حوزه هنری می‌تواند امکانی برای این موضوع فراهم کند.

در ادامه این نشست، علی محمد مودب در سخنانی با اشاره به سالروز شهادت شهید آوینی گفت:

امروز روزی است كه به شهید آوینی نسبت داده شده است.و وجود و نام شهید آوینی بركتی برای برگزاری این نشست ها شده است. 

وی ادامه داد:یكی از آثار و ویژگی های شهید آوینی، صدای این شهید است كه در خاطره ملت ما ماندگار شد. و متاسفانه مدعیان فهم تفکر آوینی به صدای آوینی جفا می کنند، انگار این صدا انتخاب شده است تا راوی فتح باشد، و این کم شانی نیست. شاید ما حدود صدها هزار شهید و جانباز از جنگ داریم و دهها خبرنگار و گزارشگر در صحنه جنگ حاضر بوده اند و بعضا شهید هم شده اند، اما به هر حال صدای آوینی مانده است و ما جنگی به این عظمت را با صدای آوینی می شناسیم و من می خواهم از این صدا به عنوان تمثیلی برای توضیح ادبیات انقلاب استفاده کنم. 

مودب افزود:صدای شهید آوینی  روایت گر جنگ و دفاع مقدس است كه همانند صدای آهنگران برجسته شد.این صدا راوی فتح است.فتح عمدتا در عالم از جنس خشونت و گرفتن است اما این صدا آرام و لطیف است و در عین حال گویای حماسه ای است.ادبیات انقلاب چیزی از جنس این صداست.ادبیات انقلاب تجلی جوان هایی است كه در راه انقلاب جان باختند .ادبیات انقلاب وجود مكتوب آن آدمهاست.  شاید همانگونه که آوینی گوینده نبود، اما صدای او ماندگار شد، بسیاری از شاعران و نویسندگان انقلاب هم ادبیات چی حرفه ای نبودند اما در دل ملاقات تاریخی یک امت با امامشان، اینها برگزیده شدند تا راوی واقعه ای عظیم در حوزه معنویت و اخلاق و معرفت و مواجهه انسان با خدا و مرگ و زندگی باشند. و به معیارها و زیبایی شناسی تازه ای هم دست یافتند

وی به قیصر امین پور اشاره كرد و گفت:از برجسته ترین شاعران انقلاب می توان از قیصر امین پور نام برد .«شعری برای جنگ» از شاخص ترین اشعار این شاعر است. و این شاعر و این شعر در یک روستا در منطقه ای مرزی متولد شده است. جزو جریان شعر حرفه ای هم نبوده است اما بعد می آید و شعر می گوید و به تمام معنی هم شاعر است.

مدیر موسسه فرهنگی شهرستان ادب ادامه داد: انقلاب اسلامی توده مردم را با امام وارد بخش تازه‌ای از حیات انسان کرد که می‌توان رگه‌های آن را هم در رمان و هم در شعر دید.

وی خاطرنشان کرد: به عنوان مثال، شعر معاصر ما پس از دوران مشروطه نوآوری‌هایی در حوزه ی زبان و مسائل فنی و زیبایی شناسی شعر داشت ، اما تلاش بسیاری شده بود تا از حقایق سنت و مذهب ما فاصله بگیرد، اما با ظهور انقلاب اسلامی گویا در این مسیر دوربرگردانی ایجاد شد و شاعران به این سنت‌ها رجعت دوباره کردند. به عبارت دیگر با ظهور انقلاب اسلامی شاعرانی آمدند  و برجسته شدند که رسما سنتی بودند اما با مردم و مخاطبشان رابطه‌ای بی‌نظیر گرفتند کسانی مانند مهرداد اوستا و مشفق کاشانی و محمود شاهرخی و حمید سبزواری  برجسته شدند -که در شهرستانی کار می کرد- و جزو جریان حرفه ای مطرح شعر نبودند. اما صدای مردم شدند و به نفوذ عجیبی در جامعه دست یافتند و بخشی از حافظه تاریخی غیر قابل انکار ما شدند؛ حالا ممکن است روشنفکران به شمارگان چند هزار جلدی  آثار یک نفر افتخار کنند.

مودب در ادامه به نسل دوم شاعران انقلاب اشاره کرد و گفت: شعر انقلاب به سنت های اصیل رجعت کرد و به نوعی توبه شعر فارسی بود اما ارتجاع نبود، ظهور نسل دوم شاعران انقلاب و امثال قیصر و حسینی و سلمان و نسل های بعد، انصاف و دقت علمی شعر انقلاب را نشان داد، این گروه از شاعران در دوره حیات خود سعی کردند یافته‌های شعر معاصر را با حقیقت شعر انقلاب پیوند بزنند و راه را برای ادامه این مسیر هموار کنند.

در ادامه این نشست زهیر توکلی با اشاره به اینکه تفکیک میان ادبیات و الهیات موضوعی است که در ایران و جهان در دوران پس از رنسانس همواره وجود داشته است، گفت: می‌دانیم که ادبیات دینی خود متن دین و الهیات نیست و هر اثری را که در ایران پس از اسلام و حتی اروپای پس از رنسانس نوشته شده نمی‌توان دینی دانست. با این حال ادبیات ایران در تمام دوره‌های خود از تاثیر قابل توجه قرآن و احادیث برخود بهره‌مند بوده است و به نوعی می‌توان آنها را درونی شده در ادبیات ایران دانست.

وی ادامه داد: با ورود مشروطه به ایران و تحت تاثیر تجدد غربی نوعی حیرت و رعب در میان ایرانیان به وجود آمد که در نهایت منجر به این شد که به مذهب، مقدسات و گاه قوم خود در آثار فرهنگی بی‌اعتنایی شود و حاصلش هم ادبیاتی شد که نویسندگانش یا ماسون بودند یا توده‌ای یا مارکسیست.

توکلی در ادامه با اشاره به انقلاب اسلامی و پیوند آن با معنویت و تشیع گفت: انقلاب بر همه شئون ما تاثیر گذاشت و امری که چنین باشد، اصیل است و از دل جامعه خود جوشیده است. انقلاب ما به همین خاطر توانست ادبیات خاص خودش را خلق کند. شاید این ادبیات شاهکار نباشد، اما منحصر به انقلاب ماست و حتی به اعتقاد من بسیاری از آثارش قابل دفاع و شاهکار هم هستند.

این منتقد ادبی گفت: هنوز هم البته ادبیاتی که اسوه‌هایش به همه مقدسات توهین می‌کند، مریدانی متعصب دارد که می‌خواهند ما را بدرند. اما ابابی نداریم از اینکه اعلام کنیم با انقلاب اسلامی ادبیاتی متولد شده است که دغدغه‌اش دغدغه انسان قرن بیستم است و در عین حال به اصول بنیادی آفرینش انسان رجعت دارد.

توکلی در بخش دیگری از سخنان خود با اشاره به وجوه ممیزه انقلاب اسلامی با رویدادهای مشابه گفت: جوهره تفاوت انقلاب اسلامی با رویدادهای مشابه برای من خلق انسان‌هایی چون شهید همت است؛ انسان‌هایی که شاید تا سالها دیگر هم ظهور نکنند و به تبع، عالی‌ترین نمونه ادبیات انقلاب نیز آن ادبیاتی است که این نوع از معنویت حاضر در چنین افرادی را به ما نشان دهد.