از ادبیات داستانی فلسطین چه خوانده‌ایم؟ | یادداشتی از احسان رضایی

شهرستان ادب:‌ پروندۀ ادبیات مقاومت سایت شهرستان ادب را با یادداشتی از احسان رضایی، که به‌تازگی در صفحۀ خود منتشر کرده است،‌ به‌روز می‌کنیم. رضایی در این یادداشت به‌طورخلاصه به معرفی چند نویسنده و اثر معروف ادبیات فلسطین می‌پردازد.

 بحث از داستان معاصر فلسطینی را معمولاً با «غسان کنفانی»، نویسنده و روزنامه‌نگار معروف فلسطینی، شروع می‌کنند که از اعضای رهبری ساف بود و نیم‌قرن پیش توسط عوامل موساد در بیروت ترور شد. از کنفانی در ایران هم داستان کودکانه «قندیل کو‌چک» را داریم که کنفانی نوشته و نقاشی‌اش را هم خودش انجام داده (ترجمۀ غلامرضا امامی، کانون پرورش فکری کودکان)، هم رمان «مردانی در آفتاب» از او به فارسی ترجمه شده است (با دو ترجمۀ احسان موسوی خلخالی، انتشارات نیلوفر و عدنان غریفی، نشر افراز). در کتاب «قصه‌ها» هم گزیدۀ داستان‌های کوتاه او به‌ترتیب زمان نگارش جمع‌آوری شده (ترجمۀ غلامرضا امامی، نشر روزبهان). داستان فیلم «بازمانده» اثر سیف‌الله داد هم از روی یکی از داستان‌های غسان کنفانی ساخته شده است. یک اثر دیگر از کنفانی -که البته داستان نیست- مجموعه نامه‌های عاشقانۀ او به غاده السمان، شاعرۀ معروف سوری، است که در کتاب «تپش‌های شیدایی» (ترجمۀ غسان حمدان، کتاب سده) جمع‌آوری شده است.

اما معروف‌ترین و مهم‌ترین نویسندۀ فلسطینی «امیل حبیبی» است که رمان «المتشائل» او را با «صد سال تنهایی» مارکز مقایسه می‌کنند. این رمان در ایران با دو ترجمه منتشر شده است: «خوش‌خیال بداقبال» (انتشارات امید ایرانیان) و «وقایع غریبِ غیب‌شدنِ سعید ابونحس خوش‌بد‌بین» (ترجمۀ احسان موسوی خلخالی، نشر نون). این کتاب اگرچه داستانی تودرتو و هزارویک‌شبی دارد، اما در دل خودش ارجاعات فراوانی به حوادث سیاسی فلسطین و زندگی روزمره در سرزمین‌های اشغالی دارد.

از «رنده عبدالفتاح»، نویسندۀ فلسطینی مهاجر به استرالیا، سه رمان به فارسی ترجمه شده: «بهم میاد» (ترجمۀ محسن بدره، نشر آرما) و «ده چیزی که از آن متنفرم» (ترجمۀ بهناز عابدی، نشر آرما) که دربارۀ دوگانگی هویتی یک دختر مسلمان در کشوری غیرمسلمان است و رمان «جایی که خیابان‌ها نام داشت» (ترجمۀ مجتبی ساقینی، نشر آرما) که روایت یک مادربزرگ، برای نوه‌اش حیات است که باعث می‌شود این دختر نوجوان تصمیم بگیرد برای آوردن کمی خاک از زمین‌های اجدادی‌اش به فلسطین اشغالی سفر کند.

«سوزان ابوالهوی»، نویسندۀ‌ فلسطینی ساکن آمریکا، که خودش اشغال را تجربه کرده در رمان «زخم داوود» (ترجمۀ فاطمه هاشم‌نژاد، نشر آرما) زندگی چهار نسل از یک خانوادۀ فلسطینی را در دل سیر وقایع تاریخی این سرزمین روایت می‌کند.

 «رضوی عاشور»، نویسندۀ مصری است، اما او را هم می‌شود در این سیاهه آورد؛ چون همسرش، مرید برغوثی، یکی از معروف‌ترین شاعران و نویسندگان فلسطین است. رمان «من پناهنده نیستم» (ترجمۀ اسماء خواجه‌زاده، شهرستان ادب) داستان زندگی زنی فلسطینی به نام رقیه است که با خانواده‌اش در شهر طنطوره زندگی می‌کند، اما مجبور به ترک این شهر می‌شود.

یک مجموعه‌داستان کوتاه از نویسندگان شاخص فلسطینی، مثل سوزان ابوالهواء، مرید برغوثی و… در کتاب «در جستجوی فلسطین» (با ترجمۀ یاسین قاسمی و خدیجه‌کبری اصغری، نشر روزگار) ترجمه شده است. داستان کوتاه‌نویس‌های جوان فلسطینی را هم می‌شود در کتاب «غزه از بازگشت می‌نویسد» (ترجمۀ امیرحسین حیدری، نشر آرما) پیدا کرد.