مرا شفاعت این پنج تن بسنده بود

تذکره کتابی است که به زندگی‌نامه، شرح حال و آثار قشر خاصی – همچون شاعران - می‌پردازد و دوره‌های مختلف تاریخی را مورد بررسی قرار می‌دهد. تذکره‌نویسی از سالیان دور رواج داشته و سند شناخت بسیاری از شاعران و آثار آن‌ها، تذکره‌هایی است که در دوران آن‌ها به نگارش درآمده‌ است. در میان این آثار برخی از تذکره‌ها صرفاً به معرفی شاعران یک دوره‌ یا مکان جغرافیایی خاص آن‌ها اختصاص می‌یافت. اما نوع دیگری از تذکره‌نویسی هم در این میان مورد توجه قرار می‌گرفت و آن معرفی شعر شاعران در موضوعی خاص بود؛ شبیه به این آثار کتاب «کاروان شعر عاشورا» است که در آن شعر عاشورایی و شاعران آن از ابتدا تا کنون مورد بررسی قرار گرفته است.

«محمدعلی مجاهدی» که سال‌هاست در عرصۀ شعر‌ آیینی قلم می‌زند و آثار زیادی در این حوزه تولید کرده است، در «کاروان شعر عاشورا» ضمن بررسی قدمت و تاریخ شعر عاشورایی، شاعران فعال در این عرصه و آثار آنان را در شش فصل معرفی و بررسی کرده است. فصل نخست کتاب «سیمای امام حسین(ع) در شعر فارسی» است که اختصاص دارد به معرفی شاعرانی که اثر مستقل عاشورایی ندارند، اما در لابه‌لای دیگر اشعارشان به مدح و مرثیۀ حضرت سیدالشهدا پرداخته‌اند. فصل دوم کتاب «معرفی منظومه‌های عاشورایی دور از دسترس و آفرینندگان آن‌ها» است و «منظومه‌های عاشورایی بدون نام سراینده در کتاب روضة‌الشهداء» فصل سوم کتاب را تشکیل می‌دهد. در فصل چهارم به «چهره‌های نام‌آشنای شعر عاشورا، از سدۀ چهارم تا نیمۀ اول سدۀ سیزدهم» می‌رسیم که به ترتیب زمان حیاتشان معرفی شده‌اند و آثار عاشورایی‌شان نقل شده است. پنجمین فصل کتاب «چهره‌های نام‌آشنای شعر عاشورا، ‌از نیمۀ دوم سدۀ سیزدهم تا پایان سدۀ چهاردهم» است؛ در هر دو فصل چهارم و پنجم، زندگی‌نامه، سبک شعری و دامنۀ تأثیر آثار عاشورایی این شاعران بررسی و پس از کسب اطلاعات از شاعر، برگزیدۀ آثار عاشورایی او آورده می‌شود. فصل پنجم بخش عمدۀ کتاب را شامل می‌شود که این امر نشان از توجه ویژۀ شاعران در یک دورۀ صد و پنجاه ساله -‌‌عصر قاجار- به مدح و مراثی امام حسین(ع) دارد و گسترۀ شعر عاشورایی در آن دوره را حکایت می‌کند. «چهره‌های نام‌آشنای شعر عاشورایی، شعرای معاصر» فصل ششم و پایانی کتاب «کاروان شعر عاشورا» را تشکیل داده‌اند که از آنان نیز یک معرفی کوتاه به همراه آثار منتخبشان آورده شده است. در پایان کتاب نمایۀ شعرا و همچنین فهرست منابع آورده شده است تا قابلیت استفادۀ آسان و مطلوب‌تر نیز برای خواننده فراهم گردد.

انتشارات «زمزم هدایت» در تابستان سال 1386 به سفارش پژوهشکدۀ تحقیقات اسلامی «کاروان شعر عاشورا» را منتشر و 2000 نسخه از آن را روانۀ بازار کتاب کرد. قطع کتاب وزیری است و 727 صفحۀ آن ظاهر قطوری برای آن رقم زده است. قیمت آن در چاپ اول 5000 تومان ذکر شده است.

نخستین شاعری که در «کاروان شعر عاشورا» معرفی می‌شود، ابوزید محمد غضائری رازی است:

«ابوزید محمد غضائری رازی، که در اوایل سدۀ پنجم می‌زیسته، از مادحان بهاء‌الدولۀ دیلمی است و با عنصری (متوفای 431 هـ.ق) معاصر بوده و به جز 219 بیت از اشعار شامل دو قصیدۀ بلند، چند قطعه و ابیات پراکنده از او در دست نیست. غضائری رازی در قطعه شعری سه بیتی به مدیحت پنج تن آل عبا پرداخته است:

مرا شفاعت این پنج تن بسنده بود

که روز حشر بدین پنج تن رهانم تن

بهین خلق و برادرش و دختر و دو پسر:

محمد و علی و فاطمه، حسین و حسن

اَیا کسی که شدی معتصم به آل رسول