گزارش اردوی آفتابگردان‌ها l روز دوم

شهرستان ادب: دومین روز از اردوی دورۀ دهم آفتابگردان‌ها برگزار شد و در ادامه می‌توانید گزارش این جلسه را بخوانید.

روز دوم اردوی تخصّصی رباعی با کلاس «جان و جهان رباعی» آغاز شد. عرفان‌پور در ابتدای کلاس، رباعی را قالبی فراتر از زمان‌ها خواند که قابلیت رسوخ در دل‌ها دارد. وی در بیان ویژگی‌های عمومی قالب رباعی که در سایر قالب‌ها نیز موضوعیت دارد، صدق در سرودن را مهم‌ترین خصیصه دانست و اذعان داشت که شعر باید آیینۀ وجود شاعر و حتّی فراتر از آن، آیینۀ جهان هستی باشد. وی شیوایی در سرودن، نحوۀ تألیف و زبان را از ویژگی‌های دیگر شعر دانست که هم در رباعی و هم در سایر قالب‌ها مطرح می‌گردد. این شاعر رباعی‌سرا در ادامه به بیان مباحثی اختصاصی که گره‌خوردگی با ذات رباعی دارد، پرداخت. وی یکی از ویژگی‌های مخصوص رباعی را شبکۀ تداعی‌ها و تناسب‌ها دانست و رباعی را به چهارخانه‌ای تشبیه کرد که هر خانۀ آن به دیگری راه دارد.
در ادامه، عرفان‌پور، محوریت کشف را به مثابۀ جان رباعی که بدون آن رباعی ابتر می‌ماند، عنوان کرد و کشف در رباعی را به چهار دستۀ کشف معنایی، عاطفی، تصویری و زبانی طبقه‌بندی کرد و کمال رباعی را بهره‌مندی از همۀ گونه‌های کشف دانست و برای هر یک از کشف‌های یادشده، شاهدمثال‌هایی آورد.
در ادامه، عرفان‌پور به طرح سؤال‌های رایج در ارتباط با رباعی و پاسخ به آن‌ها پرداخت. از جملۀ این سوال‌ها می‌توان به این موارد اشاره کرد: 1- آیا رباعی قالبی وارونه است و از انتها سروده می‌شود؟ 2- رباعی‌سرا تا چه حد باید به سراغ اختیارات شاعری برود؟ 3- رباعی‌سرا تا چه اندازه باید از نوآوری‌های فرمی در رباعی استفاده کند؟ 4- آیا می‌توان در رباعی از ضرب‌المثل استفاده کرد؟ 5- رباعی چهارقافیه‌ای بهتر است یا سه‌قافیه‌ای؟
کلاس بعدی اردو مربوط به بیان ویژگی‌های «رباعیات بیدل» توسّط محمّدکاظم کاظمی بود. در ابتدا کاظمی به نقل از محمّدرضا شفیعی کدکنی، ورود به جهان بیدل را رباعیات او دانست و با اشاره به اینکه، بیدل حدود چهار هزار رباعی سروده است، بیان کرد، سحابی استرآبادی تنها شاعری است که تعداد بیشتری رباعی از بیدل دهلوی سروده است. لذا با توجّه به حجم بالای رباعیات بیدل، این بیدل‌پژوه، شاعران آفتابگردانی را به خواندن رباعیات بیدل به صورت گزیده دعوت کرد و کتاب‌هایی را که تاکنون با این موضوع منتشر شده‌اند معرّفی نمود.
وی در ادامه، مضمون‌ها و تصویرسازی‌های ناب را از ویژگی‌های منحصربه‌فرد رباعی‌های بیدل دانست. قابلیت و کاربرد استفاده برای توصیف موقعیت‌های مختلف، قابلیت ضرب‌المثل شدن برخی مصراع‌های چهارم، اشاره به مسائل سیاسی و اجتماعی زمانه، انعطاف‌پذیری در وزن و استفاده از کلمه بیدل در رباعی‌ها، از دیگر از دیگر ویژگی‌های رباعی‌های بیدل بود که توسّط کاظمی مطرح شد و برای هر یک از آن‌ها نیز نمونه‌هایی خوانده شد.
برنامۀ بعدی اردو، شب شیرین شعر و خاطره بود که با اجرای علی داودی برگزار شد. در این جلسه، شاعرانی از جمله محمّدکاظم کاظمی، علی‌محمّد مؤدّب، عبدالرّضا قیصری، محمود حبیبی کسبی، محمّدحسین نجفی، مبین اردستانی، حامد طونی، سیّدمحمّدمهدی شفیعی، محمّدمهدی خان‌محمّدی، حسین مؤدّب، محمّد برزگر، ، حمیدرضا مدّاح، شهاب مهری، مسعود صفری، میثم یوسفی، یعقوب کریمی، لیلا حسین‌نیا، عاطفه جعفری، زهرا سپهکار، فاطمه نانی‌زاد، ملیحه رجایی، سارا رمضانی و مریم زندی شعرخوانی کردند.
کلاس بعدی اردو با عنوان عصر احیای رباعی با حضور محمّدکاظم کاظمی برگزار شد. کاظمی در این جلسه ضمن تأکید بر این موضوع که امروزه با کسوت جدیدی از رباعی روبه‌رو هستیم، یکی از زمینه‌های احیای رباعی را کوتاه بودن قالب آن و جنبۀ تعلیمی و حکمی آن دانست. وی در ادامه، بررسی مفصّلی راجع به رباعی دهۀ 60 داشت. کاظمی ضمن بیان اینکه مضمون‌یابی و کشف در شعر رباعی‌سرایان امروزه یافت می‌شود، تأکید کرد که این رباعی‌ها در صورتی به کمال می‌رسد که در کنار مضمون‌سازی، گره‌خوردگی با احساس نیز داشته باشد و مثال‌هایی از شعر بیدل و دیگر شاعران را در این خصوص ارائه داد. کاظمی در ادامۀ جلسه تأکید کرد که بهتر است شاعر به سرودن در یک قالب ملزم نباشد.