بومي‎سروده‎‎هاي پزشکيان فراموش نمي‎شود

مرحوم محسن پزشکيان، ‎که مجموعه آثارش بعد از سي و چند سال منتشر شد و به دست اهل شعر و ادب رسيد، يکي از استوانه‎‎هاي شعر جنوب است. در کنار مرحوم استاد منوچهر آتشي و محمدرضا نعمتي‎زاده و ديگر شعراي جنوب، مرحوم پزشکيان امروزه مي‎تواند جايگاه خودش را در تاريخ شعر معاصر پيدا کند. جا دارد زحمات فرهنگستان زبان و ادب فارسي و تمام عزيزاني که زحمت کشيدند و آثار ايشان را گردآوري و منتشر کردند، را ستود. 

شعر‎هاي مرحوم پزشکيان چند وجه مختلف دارد. دوره اول دوره‎اي است که شاعر هنوز منش مشخصي پيدا نکرده است. هم در شعر کلاسيک و هم در شعر نيمايي، هنوز هويت ويژه‎اي از آنِ خودش ندارد. اما اندک‎اندک با نگاهِ به شعر مرحوم آتشي و کلا ادب جنوب، بومي‎گرايي در شعر ايشان آغاز مي‎شود و آثار ايشان شکل هويت‎مندانه به خودش مي‎گيرد. در اين دوره غزل‎‎هاي ايشان قابل اشاره است و آثار نيمايي‎شان. در دوره سوم ايشان به شعر آزاد به‎ويژه شعر کلاسيک توجه بيشتري مي‎کند و رويکردش رويکرد شعاري مي‎شود. با عشق و علاقه‎اي که به امام و انقلاب داشت، آن وجه ستيزنده و مبارزه‎جويانه جناب پزشکيان در آثارش به‎قدري منعکس مي‎شود که زبان شعرش را تحت‎تأثير قرار مي‎دهد. براي برخي از آثار ايشان، به‎ويژه آثار مربوط به سال‎‎هاي 56، 57 و 58، نمي‎شود، از حيث ادبي تراز بالايي قائل شد. ورود پزشکيان به عرصه سياست و در افتادنش با نظام پهلوي، باعث شد در دوره‎اي از زمان شعر او بوي شعار بگيرد و تأثير بيشتري بر روي مخاطب زمان خودش بگذارد؛ اما همان‎طور که مي‎دانيد شعر شعارگونه داراي تأثير موقتي است و به دهه‎‎هاي بعد منتقل نخواهد شد. در واقع آن حالت انقلابي‎گري باعث شده که شعر ايشان صورت تقويمي پيدا کند. 

شعر‎‎هاي فارسي پزشکيان با آن‎که حاصل بيش از يک دهه شاعري است در سال‎‎هاي اوليه چهره آشکاري ندارد. تأثيرپذيري از شاعراني مانند سپهري، اخوان، شاملو و نيما در آثار او مشهود است. اما آشنايي پزشکيان با مرحوم نعمتي‎ و آتشي باعث شد که اندک اندک، حال‎وهواي بومي و استفاده از واژه‎‎هاي محلي برشعر‎هايش چيره شود و بتوان به او براي چهره شاخص ادبي شدن اميد بست. 

پزشکيان به يقين در برانگيختن احساس شاعران جنوب به سرايش اشعاري به لهجه کازروني، بوشهري، برازجاني و ديگر لهجه‎‎ها که فاصله چنداني با يکديگر ندارند، تأثير به‎سزايي داشت و موجي به‎راه انداخت که تا خوزستان هم کشيده شد. از اين نظر ما هنوز شاعري نداريم که با مرحوم پزشکيان قابل مقايسه باشد. 

لذا مهم‎ترين آثار پزشکيان را بايدغزل‎‎هايي دانست که به زبان کازروني گفته است. يعني  اگر روزي همه آثار ايشان هم فراموش شود، غزل‎‎هاي ايشان و بومي‎سروده‎‎هاي ايشان محال است که فراموش بشود. يکي به اين خاطر که در حوزه خرده‎فرهنگ است و حوزه خرده‎‎فرهنگ، دست‎کم در آن دايره، هنوز شاعر اولش محسن پزشکيان است. چون مرحوم مرداني هم که از هم‎دوره‎اي‎‎هاي ايشان و دوست ايشان بود، يا مثلا حسين عسگري عزيز و ديگران، هيچ‎کدام از حيث غزل بومي به اقتدار مرحوم پزشکيان نيستند. درخشش او در اين زمينه به شدت محسوس است. لحن سخن او در اين اشعار حيرت‎انگيز است و البته کساني که با اين لهجه آشنا باشند از اين اشعار لذتي دو چندان مي‎برند. در رتبه دوم، غزل‎‎ها و آثار نيمايي پزشکيان قرار مي‎گيرد. 

اگر مخاطب پيشاپيش الفتي با فضاي شعر جنوب که خواسته و ناخواسته با جهان پيرامون شاعر عجين شده است، نداشته باشد، ممکن است لحن پزشکيان اندکي او را برنجاند. اما بايد دانست که هر شعر متناسب با همان فضا سروده شده و براي درک بهتر بايد در همان محيط خوانده شود. محسن پزشکيان در حالي از دنيا رفت که همکلام با انقلاب، زبان مردم و امام خميني بود و به يقين پزشکيان اگر مي‎ماند، يکي از درخشان‎ترين شاعران فارسي لقب مي‎گرفت. 

گذشته از آثار، زندگي ايشان نيز زندگي بسيار شگرف و شگفتي بود که بهتر است راجع به آن سخني نگفت. همسر ايشان که يکي از مظاهر حيرت‎انگيز عشق و وفاداري است، بهتر مي‎تواند راجع به منش، بينش و شخصيت مرحوم پزشکيان سخن بگويد. او عشق و علاقه‎اي بسيار به شخصيت امام راحل داشت و جزو اولين کساني هم شد که در اين راه جان‎باخت. او در راه نيل به ديدار اسطوره‎اي که مورد ستايش قرار مي‎داد جان به جان آفرين تسليم کرد.