رضا اسماعیلی دبیر یازدهمین جشنواره قلم زرین هفته گذشته با اعلام 3 کتاب راه یافته به بخش نهایی در بخش نقد و پژوهش ادبی و در حقیقت نامزدهای دریافت این جایزه پرونده کتابهای نامزد دریافت جایزه قلم زرین را در 3 بخش شعر، داستان و نقد و پژوهش ادبی بست و همه چشمها منتظر روز 15 تیرماه است تا ببینند در هر یک از این بخشها چه کتاب و چه نویسندهای در میان 11 کتاب اعلام شده، چه کتابی گوی سبقت را میرباید و یازدهمین جایزه قلم زرین را به دست نویسندهاش میرساند. تا روز برگزاری این جایزه نگاهی داریم به نامزدهای بخش شعر جایزه قلم زرین.
*شعرهای سپید با موضوع اسلام و مسلمانان
در میان کتابهایی که کاندید دریافت جایزه قلم زرین در بخش شعر هستند، «گلفروش مسلمان»تنها کتابی است که مشخصا در بخش شعر سپید قرار دارد و شاعرش هم با شعرهای سپیدش شهره است. مجموعه شعر «گلفروش مسلمان» در برگیرنده 60 قطعه شعر نسبتا بلند در 88 صفحه است که طبق گفته شاعر طی 6 ماه سروده شدهاند. «گلفروش مسلمان» پنجمین دفتر شعر سعدآبادی به حساب میآید و شاعر برای هیچیک از شعرهای این مجموعه عنوان مشخصی در نظر نگرفته است و این شعرها با ذکر شماره در کتاب مشخص شدهاند.
اغلب شعرهای این مجموعه با موضوع اسلام و مسلمانان سروده شدهاند، البته در این شعرها نگاه شاعر معطوف به مسلمانان شیعه یا سنی نبوده است، بلکه نگاهی کلی به اسلام و تمامی مسلمانان در جهان داشته است.
*تجربههایی که سوغات هند هستند
اینکه سعدآبادی چرا به سراغ انتشار کتابی مشخصا با موضوع اسلام و مسلمانان رفته است، تا حدودی به فضای حضور او در هند و تجربه هم نشینی و دوستی با دیگر مسلمانان جهان دارد و همین فضا به او کمک کرد تا درباره اسلام جهانیتر بنویسد.
هرچند عدهای معتقدند که گلفروش مسلمان در فضای بیداری اسلامی و برای این تحرکات در جهان اسلام سروده شده، اما خود شاعر چنین عقیدهای ندارد و موضوعیت اسلام را بحث اصلی اشعار کتاب میداند. هرچند فضای این شعرها را به فضای جنگ و به ویژه جنگ در کشورهای اسلامی نزدیک است، اما او تلاش کرده تا از این منظر نیز به فضای اسلام در شعرهایش نزدیک شود.
**قدم زدن در مرز خیال و واقعیت
از آنجا که سعدآبادی درباره واقعیتهای جهان اسلام شعر میگوید کاری دشوار و تجربهای جدید را پشت سر گذاشتهاست چون او با استفاده از عناصر خیال تلاش میکند از واقعیترین اتفاقهای دنیا بگوید و به گونهای در این مرز قدم زده که هم شاعرانگی اشعارش حفظ شود و هم از آن حقیقت مقدس و مهم به خوبی یاد شود. خودش هم از تجربه این فضا و قدم زدن بین مرز واقعیت و خیال راضی است و آن را تجربه موفقی میداند.
البته امروز که تقریبا یک سال از انتشار این کتاب میگذرد، سعدآبادی با نگاهی متفاوتتر به مجموعهاش نگاه میکند و معتقد است او با توجه به رسانههایی که در اختیار داشته، از جهان اسلام سروده است و شاید اگر اطلاعاتش را از رسانههای بیشتری میگرفت فضا برایش گستردهتر میشد و میتوانست درباره موضوعات دیگری هم شعر بسراید.
*چون ناشر کتاب مذهبی است، عدهای آن را ندیدند!
نکته دیگری که بعد از گذشت یک سال در نظر شاعر گل فروش مسلمان پررنگ است، ناشر کتاب یعنی شهرستان ادب است. سعدآبادی به نوعی از فضاهای روشنفکری که در حوزه شعر امروز به وجود آمده گله دارد و معتقد است چون ناشر کتاب یک ناشر مذهبی است، عدهای از شاعران طیف روشنفکر اصلا به سراغ خواندن کتاب نرفتهاند. در صورتی که اگر یک ناشر روشنفکر این کتاب را منتشر میکرد، خیلیها کتاب را میخواندند.
سعدآبادی گفت: حتی خیلی از دوستان من معتقد بودند گلفروش مسلمان کتاب خوبی نیست در حالی که وقتی از اشعار و محتوای کتاب از آنها سئوال میکردم، میدیدم حتی کتاب را ندیدهاند!
*مخاطبان عام صادقتر هستند
شاعر «گلفروش مسلمان» بعد از برخوردهای نسبتا سردی که توسط گروهی با او و کتابش شد به این تجربه رسیده است که اکثر مخاطبان خاص شعر وقتی کتاب یا شعری از شاعری را میخوانند نگاهشان با هالهای همراه است. آنها با کتاب روبرو نمیشوند بلکه با ذهنیت خود مواجه میشوند اما از سوی دیگر مخاطبان عام اشعار در خوانش اثر صراحت بهتری دارند و صادقانه کتاب را میخوانند. سعدآبادی معتقد است قبل از خواندن هر شعری باید فضای ذهنی و فلسفه او را درک کرد و بدون ذهنیت و پیش داوری اشعار را خواند.
با هم نگاهی داریم به یکی از اشعار کتاب که نام کتاب از آن گرفته شده است:
گل فروش مسلمان در آفریقا
با بوی مغازه اش افطار میکند
و خرده نانش را می گذارد برای مردم سومالی
راننده اتوبوس بحرینی
با پرتاب سنگی به سوی دشمن
تصمیم دارد
بار دیگر که بخت و اقبال پرید جلوی راهش
با اتوبوسی پر از آمال و آرزو
به ساختمان وزارت کشور بکوبد
من، دانشجویی در مالزی
سکّه خورشید را در قلّک دریا میاندازم
به یاد پدربزرگ
که تمام روزههای کودکی ام را خرید
قبل از آنکه بفهمم چگونه مادرم
سفرهای به وسعت همه جهان پهن میکند....
*کمی درباره این شاعر جوان
مجید سعدآبادی، متولد 1362 و ساکن تهران است. این روزها دانشجوی کارشناسی ارشد برنامه ریزی رفاه اجتماعی در دانشگاه علامه طباطبایی است. لیسانس تاریخ دارد و مدتی در هند جامعه شناسی خوانده است. او شعر را از سال 78 به طور حرفهای با جلسات حمیدرضا شکارسری شروع کرد و توانست در سال 86 اولین مجموعه شعری خود را با نام «دالان حاج مختار پلاک 9 » به چاپ برساند و در سال 88 دو مجموعه به نامهای «قزلآلای خال قرمز» و « سربازی با گلوله برفی» و همچنین در سال 91 دو مجموعه به نامهای «روزهای اول دنیا» و «گلفروش مسلمان» را به چاپ رساند. این شاعر تا کنون جایزههای جشنواره شعر فجر، کتاب سال شعر جوان و جشنواره شعر زاگرس، بهترین کتاب دو سالانه دفاع مقدس را به خود اختصاص داده است.
بعد از گلفروش مسلمان دو کتاب دیگر در سال 92 از این شاعر جوان منتشر شده که «غریبهای به غریبه دیگر» و «روزهای اول دنیا» نام دارند.
در پایان یکی دیگر از شعرهای زیبای کتاب «گلفروش مسلمان» را مرور میکنیم:
اگر صندلی رئیس سازمان ملل
گردان بود،
گاهی بر می گشت
نگاهی می انداخت به شما
و آدرس دقیق این همه آوارگی را می دانست
اگر ماموران سازمان ملل
این همه نامه در خواست و التماس را
باز کرده بودند،
حالا با لباس های مبدل
به میدان جنگ میآمدند
و درست کنار خط مرزی خبرنگاران
می دیدند چگونه با تکان دستی
روح ها ایستاده می مانند و
جسم ها یکی یکی می افتند
این روزها دلم اخبار موثقی می دهد
مثلا امروز صبح
همزمان با طلوع خورشید همسر شرعی رئیس سازمان ملل نگاه عاشقانه ایی به شوهرش انداخت و گفت دوستت دارم
درست همان لحظه
بیست و هفت زن دیگر
به شوهرانشان همین را گفتند
شوهرانی که تیر از قلبشان گذشته بود
و به دیوارهای سوخته برخورد کرده بود.