شهرستان ادب: دومین نشست مشترک شهرستان ادب و خانه ادبیات افغانستان روز پنجشنبه 26 آذر ماه با حضور داستان‌نویسان دو کشور در موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب برگزار شد.
در ابتدای این نشست مرتضی حسینی شاه‌ترابی، نویسنده و منتقد ادبی اهل افغانستان، به موضوع «تعامل میان نویسندگان افغانستان و ایران» پرداخت و گفت: «با نگاهی به تاریخ این دو کشور متوجه می‌شویم که ایران و افغانستان، قرن‌ها و قرن‌ها، یک کشور و یک ملت با یک هویت مشترک بوده‌اند، بدون آن‌که مرزی میان آن‌ها باشد. حصارهای بین دو کشور محصول چند سده اخیر است. داستان‌نویسان امروز می‌توانند از این پیشینه مشترک شامل خط و زبان و حتی آداب و رسوم مشترک سود بجویند تا با همدیگر تعامل برقرار کنند.»
انقلاب‌ها و افزایش تعامل ادبی
به گفته شاه‌ترابی «دو مرحله تاریخی تعامل میان نویسندگان افغانستانی و ایرانی قابل ملاحظه است: دوره نخست از آغاز شکل‌گیری داستان‌نویسی در دو کشور تا سال 1357. و دوره دوم که شامل پس از انقلاب تا به امروز است.» این منتقد تصریح کرد: «در دوره قبل از انقلاب، فضای داستانی دو کشور، نگاه به شرق و غرب بیشتر داشته است تا به همسایه دیوار به دیوار. نویسندگان ایرانی نگاهی معارض با دولت وقت خویش داشتند و بنابراین در افغانستان نیز که مراودات حسنه‌ای با حکومت وقت ایران داشت نوشته‌های این نویسندگان انعکاسی نداشت.»
این نویسنده افغانستانی ادامه داد: «بدین ترتیب تعامل رسمی میان داستان‌نویسان ایران و افغانستان وجود نداشت اما به صورت غیررسمی تعامل وجود داشت: نویسندگانی از افغانستان به ایران برای تحصیل آمدند و داستان‌های ایرانی نیز به افغانستان می‌رسید. تا جایی که من می‌دانم در این سال‌ها ارتباط بیشتر یک‌سویه بوده است: داستان ایران بر افغانستان تأثیر می‌گذاشت. اما از سال 57 و با وقوع انقلاب در ایران . کودتای هفت ثور در افغانستان، این رابطه متحول می‌شود. پدیده مهاجرت رخ می‌دهد، هرچند مسافران افغانستانی ایران اغلب در موقعیت ممتازی قرار نداشتند و از جمله، داستان‌نویسان در میان این گروه نبودند.» پس از آن شرایط تغییر می‌کند. شاه‌ترابی درباره این شرایط تازه چنین گفت: «طی بیست سال بسترسازی مناسبی انجام می‌شود و از این نسل نویسندگانی به وجود می‌آیند. کسانی مانند آصف سلطان‌زاده، محمدحسین محمدی، علی پیام و حیدربیگی. رفته رفته نویسندگان افغانستانی آثار خود را در ایران منتشر می‌کنند و نام‌شان در فضای رسانه‌ای و فرهنگی ایران مطرح می‌شود. کم‌کم جشنواره‌های فرهنگی افغانستان نیز با حمایت ایران شکل می‌گیرند.»
این نویسنده به شرایط کنونی ادبیات دو کشور اشاره کرد و با نقل خاطره‌ای گفت: «در جلسه‌ای بودم و کسی از من پرسید که شما اهل کدام شهر ایران هستید؟ وقتی گفتم افغانستانی هستم. آن شخص شگفت زده شد و پرسید: "مگر افغانستان هم داستان‌نویس دارد؟!" نباید فضای داستانی این دو کشور این قدر مظلوم و غریب باشد. امروز باید جلسات بیشتری برگزار شود و این تعامل افزایش یابد.»
ویزای فرهنگی ایران برای هنرمندان و نخبگان افغانستانی
در حاشیه این نشست، علی‌محمد مودب، شاعر و مدیرعامل «شهرستان ادب» بار دیگر پیشنهادِ «ویزای فرهنگی و شهروندی افتخاری برای نویسندگان هنرمندان» را مطرح کرد. او با اشاره به سابقه این موضوع گفت: «چند سال پیش در بزرگداشت مرحوم عبدالقهار عاصی پیشنهاد دادم شورایی تشکیل شود و به هنرمندان برجسته افغانستانی امتیازی با عنوان "شهروندی افتخاری" بدهند تا این عزیزان و بزرگواران بتوانند راحت‌تر به ایران تردد کنند و در محافل ادبی و هنری ایران شرکت کنند، اگر هم خواستند در ایران اقامت طولانی‌تری داشته باشند با این ویزا بتوانند.»
به گفته سراینده مجموعه «عاشقانه‌های پسر نوح» «این پیشنهاد بحمدا... با استقبال بسیار خوب رسانه‌ها و چهره‌های فرهنگی مواجه شد و هم وزیر پیشین و هم وزیر فعلی فرهنگ و ارشاد از آن استقبال کردند. در روند پیگیری رسانه‌ای این قصه هم بحث ویزای فرهنگی در برخی رسانه‌ها مطرح شد و اینکه ظاهرا نیاز به ساختار جدیدی نیست و همین امکانی که تحت عنوان ویزای فرهنگی وجود دارد می‌تواند این قصه و این غصه را در واقع پوشش دهد.» مودب با ابراز تأسف از اجرایی نشدن این پیشنهاد تصریح کرد: «متاسفانه با وجود این همه بحث و پیگیری در رسانه‌ها و استقبال وزیر محترم ارشاد تاکنون اتفاقی اجرایی در این حوزه نیفتاده است. این بحران بزرگی است که نخبگان ادبیات و هنر افغانستان به سرعت دارند جذب اروپا و آمریکا می‌شوند و طبیعتا از فضای آفرینشگری در زبان فارسی دور می‌افتند. امیدوارم واقعا در این حوزه کاری بشود و یک شورایی با فوریت برای این قصه تاسیس شود تا انشاا... شاهد باشیم که نخبگان ادبیات و هنر افغانستان با راحتی بیشتری به ایران تردد کنند.»
مودب در پایان تصریح کرد: «نشست‌های مشترک داستان نویسان ایران و افغانستان فرصت بسیار مبارکی است. امروز زبان فارسی بسیار مظلوم است و واقعا باید برای رونق تولید ادبی در محدوده زبان فارسی و برای هم‌افزایی دوستان شاعران و نویسندگان کشورهای مختلف این حوزه فکر کرد و کار کرد. این نشست‌ها حداقل بضاعت ما در این حوزه است ولی امیدواریم که خداوند برکت بدهد و انشاا... از دل همین محافل آثار و برکات زیادی را شاهد باشیم.»
در ادامه این نشست داستان‌نویسانی از انجمن کلمه شهر قم، قصه‌های کوتاه خود را برای حاضران قرائت کردند. فاطمه مروج‌مهر، ریحانه بیانی، وجیهه علی‌اکبری سامانی، سید احمد مدقق، و نیز مردعلی مرادی و مجید قیصری نویسندگانی بودند که داستان خواندند. محور کلی این داستان‌ها، مهاجران افغانستان و تاجیکستان و یا زندگی مردم افغانستان بود.
گفتنی است سلسله نشست‌های داستانی "از هندوکش تا البرز" هر سه ماه یک بار، در آخرین پنجشنبه هر فصل، با همکاری خانه ادبیات افغانستان در موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب برگزار می‌شود. نخستین نشست "از هندوکش تا البرز" 27 شهریور سال جاری با حضور مجید قیصری، محمدسرور رجایی، یوسف قوجق، تینا محمدحسنی و جمعی از داستان‌نویسان ایرانی و افغانستانی در موسسه شهرستان ادب برگزار شده بود.
نشست‌های گوناگون موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب در محل موسسه به نشانی زیر برگزار می‌شود:
خیابان شریعتی، بالاتر از تقاطع طالقانی، روبروی سینما صحرا، شماره 168 ، طبقه چهارم . شماره تماس: 77517830
برای اطلاع از برنامه‌های گروه داستان شهرستان ادب، کلمه "داستان" را به شماره 10003704 پیامک کنید.