شهرستان ادب: ادبیات، حقیقت انکارناپذیر فرهنگ‌هاست و بی‌شک در فرهنگ ایرانی و زیست‌جهان فارسی به نسبت دیگر سرزمین‌ها و زبان‌ها نقشی دو چندان دارد. چه اینکه اینجا سرزمین ادبیات است و این زبان از مهم‌ترین گویندگان و مدعیان آن در طول تاریخ جهان.
این ادبیات است که به همه افراد جامعه پیشنهاد می‌دهد چگونه فکر کنند، چگونه احساس کنند، چگونه خیال کنند و چگونه سخن بگویند. از طرفی اوج دورۀ یادگیری و اثرپذیری انسان، دوران دانش‌آموزی است. با توجه به اهمیت آنچه گفته شد دو پرسش پیش چشم می‌آید: نخست اینکه چه چهره‌ای از ادبیات و زبان فارسی به دانش‌آموزان نموده می‌شود و چقدر از میراث پربار ادبیات این سرزمین و به چه نحوی در اختیارشان گذاشته می‌شود. دوم، دانش‌آموزان با آنچه از ادبیات بر ایشان عرضه می‌شود چقدر انس می‌گیرند و چقدر ادبیاتی و ادبیات‌دوست می‌شوند؟
هیات تحریریۀ سایت شهرستان ادب از چندی پیش با پژوهشی دقیق و دشوار بر آن شد که محتوای ادبی کتابهای مدارس را مورد نقد، تحلیل و بررسی قرار دهد و ویژگی‌های مثبت یا منفی شعرها و داستان‌های موجود در این کتاب‌ها و تناسب آثار با گروه سنی دانش‌آموزان را بررسی کند. چه اینکه ادبیات، علاوه بر اینکه در برگیرندۀ زبان مادری افراد هر کشور است، از اصلی‌ترین دروس آموزشی در مدارس به شمار می‌رود و کمترین وظیفۀ آن آشنا کردن دانش‌آموزان با فرهنگ، تمدن، تاریخ و ارزش‌های آن سرزمین است. در کشور ما نیز این درس از اهمیت بالایی برخوردار است؛ هرچند تالیف کتاب فارسی در هر دوره با چالش‌های آموزشی و محتوایی بسیاری روبرو بوده، اما مولفان همواره سعی در ارتقای سطح علمی و آموزشی آن داشته‌اند؛ اگرچه گاهی موفق عمل نکرده‌اند، آثار منتخب، مناسب با روحیات و فضای فکری دانش‌آموزان نبوده، نامی از برخی مشاهیر و چهره‌های ادبیِ کهن یا معاصر در کتاب‌ها نیامده است، یا ادبیات تدریس‌شده در کتاب‌ها از ادبیات واقعی جاری در جامعه عقب افتاده است. چناچه اخیرا در همین موضوع جنجال‌های گاه بااساس و گاه بی‌اساسی در رسانه‌های مختلف کشور به راه افتاد که بسیاریَش فاقد اعتبار و دقت علمی بود. همین رویدادهای اخیر اهمیت بررسی جدی، علمی، خیرخواهانه و بی‌پیش‌فرض سیاسی و اغراض جناحی را دوچندان کرد و ما را بر آن داشت تا نتایج پژوهش‌ها و بررسی‌هایمان را با سرعت بیشتری در اختیار دوست‌داران ادبیات و فرهنگ بگذاریم.
در فصل نخست این پرونده، گروه نویسندگان تحریریۀ سایت شهرستان ادب، ضمن بررسی پایه به پایۀ ادبیات (چه شعر و چه داستان) در هر کتاب درسی، به سراغ شاعران، نویسندگان و معلمان مدارس رفتند تا نظر آن‌ها را نیز پیرامون اشعار و داستان‌های موجود در هر پایه، جویا شوند. بنابراین آنچه در این پرونده خواهید دید، گزارش جامعی از محتوای ادبی کتابهای درسی شامل شعرها و داستان‌ها، و نظرسنجی اختصاصی از دو شاعر، دو نویسنده و دو معلم برای کتاب هر پایه است. برخی از شاعران، نویسندگان و معلمان، ضمن نقد این آثار، پیشنهاداتی برای بهتر شدن کتاب درسی ارائه کردند و کسی که یادداشت-گزارش مربوط به هر پایه را بخواند تا حدود زیادی، از مناظری مختلف به وضعیت ادبیات در آن کتاب اشراف پیدا می‌کند.
البته که ما توجه داریم تنها بررسی این آثار توسط افرادی که دیگر پشت نیمکت مدارس نمی‌نشینند کافی نیست. این پرونده، همچنین دریچه‌ای خواهد بود برای بیان نظرات دانش‌آموزان دربارۀ کتاب فارسی و انتظارات و خواسته‌های آنان؛ چرا که رشد و تعالی فرهنگی و معرفتی نسل آینده، در گروی مطالبی‌ست که از این طریق خواهند آموخت. امید که این پرونده، زمینه‌ای برای بهبود کیفیت کتابهای فارسی در مدارس باشد.
تحریریۀ سایت شهرستان ادب این پرونده را تقدیم می‌کند به تمام پدران، مادران، دانش‌آموزان، آموزگاران و دست‌اندرکاران آموزش کشور، به ویژه تدوین‌کنندگان ارجمند کتابهای درسی و مسئولان محترم وزارت آموزش و پرورش که بار اصلی آموزش را برعهده دارند. امیدواریم این تلاش پژوهشگرانه و خیرخواهانۀ این نهاد ادبی بتواند برای سازوکار رسمی آموزشی کشور مفید فایده باشد.
مطالب این پرونده را در صفحه اختصاصی‌اش دنبال کنید:
پرونده تخصصی بررسی ادبیات در کتابهای درسی