شهرستان ادب: نخستین بار که این گزارش از نیلوفر بختیاری در سایت شهرستان ادب بارگذاری شد، حمید سبزواری در بستر بیماری بود و چند ماه پایانی عمر گرانبار خویش را می‌گذراند. امروز و به مناسبت دهۀ فجر و بیست‌ودوم که بنا داشتیم این مطلب را بازنشر دهیم، خطوط اوّلیۀ یادداشت گذشته، لزوم این تذکّر را یادآور ساخت که حمید سبزواری بیش از پنج سال است که دیگر در میان ما نیست امّا شعرهایی که بر سال‌های انقلاب اسلامی سروده، تا کنون پای بر جاست و پس از این هم شنیده و خوانده خواهد شد. ضمن گرامیداشت ایّام‌اللّه دهۀ فجر، آرزوی شادی روح آن شاعر عزیز و فقید را از خداوند منّان مسئلت داریم.
حسین آقاممتحنی متخلّص به حمید سبزواری (متولّد ۱۳۰۴) که این روزها به دلیل کهولت سن دوران بیماری را سپری می‌کند، از جمله شاعرانی‌ست که نام او با سرودها و سروده‌های موفّق و ماندگار انقلابی عجین شده است. فعّالیت‌های انقلابی او در عرصۀ شعر سبب شده نشان افتخار جهادگر عرصۀ فرهنگ و هنر به وی اعطا گردد. او هم‌چنین در سال هشتادودو به عنوان چهرۀ ماندگار شعر و ادبیات انتخاب شده است. حمید سبزواری به مناسبت‌های گوناگون از جمله گرامیداشت مقدم امام خمینی(ره)، شهادت شهید مطهّری(ره)، آزادسازی خرّمشهر، تسخیر لانۀ جاسوسی و... ترانه‌های ماندگار بسیاری سروده است. از آثار او می‌توان به کتاب‌های «سرود درد» ، «سرود سپیده»، «سرودی دیگر»، «تو عاشقانه سفر کن»، «بانگ جرس» و... اشاره کرد که حتّی در عنوان آن‌ها نیز واژۀ سرود، غالب است.
ایّام دهۀ فجر را بهانه‌ای دانستیم تا به مرور تعدادی از ماندگارترین این سروده‌ها بپردازیم؛ سروده‌هایی که عموماً با صدای محمّد گلریز و آهنگسازی احمدعلی راغب به اجرا درآمده‌اند.
«خمینی ای امام» و «برخیزید ای شهیدان راه خدا»
ای مجاهد ای مظهر شرف
ای گذشته ز جان در ره هدف
هر زمان می‌رسد از تو این ندا
ای اسیران و مستضعفان به پا
زیر بار ستم زندگی بس است
نزد طاغوتیان بندگی بس است
بود شعار تو، به راه حق قیام
ز ما تو را درود، ز ما تو را سلام...
در سال ۱۳۵۷، سرود «خمینی ای امام» حمید سبزواری برای اوّلین بار به مناسبت استقبال از امام در فرودگاه، توسط گروه کر به اجرا در می‌آید، و سرود «برخیزید ای شهیدان» او نیز به همین روند برای اجرا در بهشت زهرا(س) آماده می‌شود. آهنگسازی اوّلیۀ این قطعات ماندگار را «حمید شاهنگیان» با کم‌ترین امکانات بر عهده داشته است.
حمید شاهنگیان در خصوص نحوۀ اجرای این آثار می‌گوید: «فراخوان عمومی شکل گرفت، به طوری که بعد از این اعلام ما با انبوهی از جوانان و نوجوانان علاقه‌مند روبه‌رو شدیم که با انتخاب نهایی تقریباً 130 نفر به این گروه راه یافتند. ما تمرین‌ها را انجام دادیم و با برنامه‌ریزی ستاد استقبال برای اجرای این گروه در مراسم فرودگاه و بهشت زهرا، گروه را دو قسمت کردیم. به این ترتیب، یک گروه در فرودگاه سرود «خمینی ای امام» را اجرا کردند و گروه دیگر در بهشت زهرا سرود «برخیزید ای شهیدان راه خدا» را.»
«برخیزید ای شهیدان راه خدا
ای کرده بهر احیای حق جان فدا
کز قطره‌قطرۀ خون پاک شما
می‌روید تا ابد در وطن لاله‌ها
برخیزید برخیزید
برخیزید رهبر آمد کنون در کنارتان
تا سازد غرقه در بوسه خاک مزارتان
تا گیرد خون‌بهای شهیدان ز اهرمن
باز آمد رهبر ما پی یاری وطن...»
«این بانگ آزادی‌ست کز خاوران خیزد...»
سرود «بانگ آزادی» نیز از جمله سرودهای انقلابی است که حمید سبزواری خود می‌گوید آن را در اوّلین روزهایی که در صداوسیما مشغول به فعّالیت شده، سروده است. این اثر حماسی نیز در سال ۱۳۵۸ با صدای محمّد گلریز و آهنگسازی احمدعلی راغب به اجرا درآمده است.
«الله اكبر ، خمینی رهبر
این بانگ آزادی‌ست كز خاوران خیزد
فریاد انسان‌هاست كز نای جان خیزد
اعلام طوفان‌هاست كز هر كران خیزد
آتشفشان قهر ملّت‌های در بند است
حبل‌المتین توده‌های آرزومند است
الله اكبر، خمینی رهبر
دشمن بداند ما، موج خروشانیم
زائیدۀ بحریم، فرزند طوفانیم
در سنگر اسلام، بگذشته از جانیم
بازو به بازو، صف به صف، ما آهنین چنگیم
سنگر به سنگر، جان به كف، آمادۀ جنگیم...»
«ای مجاهد شهید مطهّر...»
این اثر به مناسبت شهادت شهید مطهّری، با صدای محمّد گلریز و احمدعلی راغب اجرا شده است. محمّد گلریز در خصوص این قطعه می‌گوید:
«حمید سبزواری برای آهنگسازی این شعر با علی راغب در میدان ارگ، در استودیوی قدیم رادیو قرار ملاقات می‌گذارد و زمانی‌که آقای راغب شعر را از وی می‌گیرد، در همان لحظه شعر را با آهنگ مورد نظر می‌خواند. به گونه‌ای که استاد سبزواری فکر می‌کند که وی این آهنگ را قبلاً ساخته است...»
گلریز هم‌چنین پس از اجرای سرود «ای مجاهد شهید مطهّر» به همراه جمعی از اصحاب رسانه برای دیدار با امام(ره) به محلّ سکونت ایشان (جماران) می‌رود. او در توصیف این دیدار می‌گوید: «امام با لباس راحتی نشسته بودند. دستشان را بوسیدیم و کنارشان نشستیم. معنویت اتاق و حضرت امام، ما را تسخیر کرده بود. کسی که قرار بود به عنوان نمایندۀ ما سخن بگوید، نتوانست حرفی بزند و مات و مبهوت عظمت و معنویت امام قرار گرفته بودیم. حاج احمد آقا ما را معرّفی کردند و فرمودند این‌ها گروهی هستند که سرود شهید مطهّری و «این بانگ آزادی‌ست کز خاوران خیزد» و سرودهای انقلابی دیگری را تهیه و اجرا کرده‌اند. حضرت امام ما را مورد مهر و محبّت خود قرار دادند و دو بار فرمودند: خدا در پناه اسلام حفظتان کند، خدا در پناه اسلام حفظتان کند...»
«ای مجاهد شهید مطهّر
مرتضی را چو آیینه مظهر
ای شهید ره حکمت و علم
خون تو حافظ دین و دفتر
در عزای تو ای بحر تقوا
دیده در خون دل شد شناور
گریه بر ناله ره بسته و غم
می‌گدازد دلم را به مجمر
خامه لرزد در کف من از غم تو
چون سرایم ماجرای ماتم تو...»
سرود «خجسته باد این پیروزی »
آهنگساز و خواننده این سرود نیز احمدعلی راغب و محمّد گلریز هستند. جرقۀ سرایش این شعر، پیروزی‌های رزمندگان در عملیات‌های آن سال‌ها بوده است. امّا سرانجام این سرود به مناسبت فتح افتخارآفرین خّرمشهر در سوم خرداد سال ۶۱، از رادیو و تلویزیون پخش می‌شود.
«به رغم آن دشمن خیره‌سر
وطن رها شد ز بیم و خطر
صبح پیروزی مبارک باد
این ستم سوزی مبارک باد»
«آمریکا، آمریکا، ننگ به نیرنگ تو...»
این سرود در سال ۱۳۶۰، به مناسبت سیزده آبان و سالروز فتح لانۀ جاسوسی، توسّط احمدعلی راغب آهنگسازی شده و با صدای اسفندیار قره‌باغی به اجرا درآمده است. از ویژگی‌های آن، ماندگاری‌اش در نزدیک به چهار دهۀ پیاپی است، به گونه‌ای که هر ساله خصوصاً در سیزده آبان صدای آن از رسانه‌ها شنیده می‌شود.
«آمریکا آمریکا، ننگ به نیرنگ تو
خون جوانان ما، می‌چکد از چنگ تو
ای ز شرار ستم، شعله به عالم زده
امن و امان جهان، یک‌سره بر هم زده
بر سر هر خرمنی، در دل هر گلشنی
آتش بیداد تو، صاعقۀ غم زده
ثروت انبوه تو، خون دل توده‌هاست
کین تو بر سینه‌ها، دشنه ماتم زده...»
تعداد سرودها و ترانه‌های حمید سبزواری در طول دهه‌های فعّالیت او بسیار است و بررسی تمام این آثار پژوهشی مستقل را می‌طلبد امّا آنچه پس از بررسی همین تعداد اثر به دست می‌آید، نمایش دقیق و دغدغه‌مند تاریخ انقلاب، عواطف مردمی و رشادت‌های رزمندگان و جهادگران ایران در سال‌های آغازین انقلاب است. سروده‌هایی که بانگ سرخ آزادی را در خاوران گواهی می‌دهد. خود او راز ماندگاری این آثار را فکر کردن به اقتضای زمان و احوالات و احساسات مردم و هم‌نشینی شعر و موسیقی می‌داند. نکته‌ای که سبب می‌شود مخاطبان شعر و ادب پارسی، آثار این سراینده موفّق را «حافظۀ زمان‌مند تاریخ انقلاب اسلامی» بنامند؛ و به حق این‌گونه است