سعدیِ معاصر l بریده‌ای از کتاب «پنج اقلیم حضور»

شهرستان ادب: «پنج اقلیم حضور» اثری است که در آن داریوش شایگان پنجره‌هایی به شناخت پنج تن از بزرگان ادب فارسی گشوده است. به مناسبت روز بزرگداشت سعدی، بریده‌ای از بخش مربوط به شیخ اجل را مرور می‌کنیم.

شباهت زبان سعدی در هفتصد سال پیش با زبان امروزی ایرانیان حیرت‌انگیز است. فروغی در این باره می‌گوید:
«گاهی شنیده می‌شود که اهل ذوق اعجاب می‌کنند که سعدی هفتصد سال پیش به زبان امروزی ما سخن گفته است ولی حق این است که سعدی هفتصد سال پیش به زبان امروزی ما سخن نگفته است، بلکه ما پس از هفتصد سال به زبانی که از سعدی آموخته‌ایم سخن می‌گوییم، یعنی سعدی شبوۀ نثر فارسی را چنان دلنشین ساخته که زبان او، زبان رایج فارسی شده است.»
البتّه خصلت بدیع و امروزی بودن گفتار سعدی، صرفاً به زبان وی محدود نمی‌شود، بلکه در محتوای آثارش نیز جاری است، چنان که گویی در برابر فرسودگی و کهنگی گذر ایّام و اعصار، رویین است. ما ایرانیان همان‌طور که با زبان سعدی سخن می‌گوییم، در زندگی هم تابع نصایح و اندرزهای اوییم که به تدریج و طیّ قرون متمادی، خلقیات ما را ساخته است. به گفتۀ برحقّ عبدالحسین زرّین‌کوب:
«در این دنیایی [دنیای سعدی] که اکنون هفتصد سالی است که خاکستر فراموشی و خاموشی بر روی آن نشسته است، هنوز همه چیز زنده و جنبنده است، هم سکوت بیابان و حرکت آرام شتر را در آن می‌توان دید... و هم صدای تپش قلب عاشقی را که جز خود سعدی نیست و از دهلیز خانه، از دست محبوبی، شربت گوارا می‌گیرد.»