گزارش دومین روز اردوی اصفهان

شهرستان ادب: اردوی سوم دورۀ دهم آفتابگردان‌ها در دومین روز با کلاس «سیری در شعر علی معلّم» آغاز شد و در این کلاس، محمّدکاظم کاظمی، به معرّفی و بررسی شعر علی معلم پرداخت. سپس عباس شاه‌زیدی در خصوص شعر خاقانی و صائب، ارائۀ مطلب کرد و در پایان، شاعران در شب شعر «به ساعت اصفهان» شرکت کردند.

محمّدکاظم کاظمی، شاعر و کارشناس ادبی، در نشست نخست که نهم آذر ماه در حوزۀ هنری اصفهان برگزارشد، اظهار کرد: «در خصوص علی معلّم باید گفت که با شاعری کلیدی رو‌به‌رو هستیم که صاحب اندیشه بوده، دستگاه فکری مشخّص دارد و می‌تواند به جهان، نگرش عرضه کند. شاید در میان شاعران نیم قرن اخیر کسی این‌چنین وجود نداشته که صاحب دستگاه فکری باشد. همچنین برخی از کارهایی که او در شعرش انجام داده باقی شاعران انجام نداده‌اند و از این جهت شعر او دارای اهمّیت است.»
وی افزود: «علی معلّم، مثنوی را منظومه‌وار در نظر نمی‌گیرد‌؛ مثنوی‌های کوتاهی می‌نویسد و معمولاً در بین ۲۰ تا ۳۰ بیت شعر را ختم می‌کند. در شعرهای او هر شعری برای خود ساختار متفاوت و چشم‌اندازی جدید دارد.»
این شاعر و کارشناس ادبی تصریح کرد: «کار شعر الزاماً این نیست که حتماً در هر بیت، تصویر به وجود آمده باشد، چرا که اثرگذاری شعر می‌تواند در زبان و موسیقی اتّفاق بیفتد. بر این اساس شعرهای علی معلم نیز تخیّل بسیاری ندارند امّا شاعر توانایی این را دارد که سخن بدون تخیّل را نیز با بازی‌های زبانی تمایز دهد و موجب لذّت مخاطب از شعر شود. معلّم از جهت رستاخیزها و برجستگی‌های زبانی شاعری است که‌‌ می‌توان بسیار از او آموخت.»
کاظمی ادامه داد: «علی معلّم نوعی از بلاغت و سبک بیان را عرضه کرده که رنگ و بوی متفاوتی دارد و رنگ جدیدی به شعر فارسی زده است. او از مثنوی، کارکرد هنری کشیده در حالی که مثنوی معمولاً در شعر ما کارکرد تعلیمی و داستانی داشته است.» وی هم‌چنین به بیان نکات دیگری از شعر علی معلّم پرداخت و گفت: «باستان‌گرایی در شعر علّی معلم وجود دارد امّا شاعر از زبان محاوره نیز استفاده می‌کند. هم‌چنین تلمیح در برخی اوقات شعر معلّم را جلا داده امّا در برخی موارد نیز به افراط کشیده شده است.
در ادامۀ کلاس‌ها، عبّاس شاه‌زیدی (خروش) در خصوص شعر صائب و خاقانی به ارائۀ مطلب پرداخت و گفت: «سوال پیش آمده است که چرا خاقانی مورد عنایت و توجّه تعداد گستردۀ مخاطبان قرار نگرفت امّا حافظ با همان ابزار، شگردها و صنایع شعری، این‌قدر مورد توجّه قرار گرفت؟ به نظرم قوی‌ترین پاسخی که می‌توان به این سوال داد این است که تفاوت اصلی آن‌ها در تلقی نگاه آن‌ها به هنر است‌. این تفاوت ناشی از جهان‌بینی، اندیشه و نگاه زیبایی‌شناسی به هنر است.»
وی افزود: «خاقانی شعر را برای ارائۀ هنر، تصویرگری و خیال‌پردازی‌های هزارتوی خود در معرض نمایش می‌گذارد و چون آثار پیچیده‌ای خلق می‌کند، برای مخاطب دیرآشنا و غریب می‌شود. خاقانی اعتراف می‌کند که وجه تمایز شعر من با دیگران همین دور از ذهن بودن است.»
خروش تصریح کرد: «منِ همیشگی در شعر خاقانی وجود دارد که ناخوداگاه است و این مخاطب‌پسند نیست. با این حال، همین خاقانی که با زبان سنگین و با «مَن مَن» کردن می‌نویسد، اگر بخواهد زبان شعرش را سطح عموم پایین بیاورد، برایش کاری ندارد.»
این شاعر اصفهانی در خصوص صائب تبریزی بیان کرد: «صائب به همان اندازه که محبوب است، مورد نقد است امّا اگر بخواهیم او را همان‌گونه که هست ببینیم، باید بگوییم شاعر بزرگ ستوده‌ای است. او در شعرش به مظاهر طبیعت و اشیا جان می‌بخشد و رابطۀ ذهنی عمیق و راستینی با حواشی زندگی خود برقرار کرده و طنین هر زمزمه و آوایی، ذهن شکافندۀ صائب را به تلاش و اندیشه واداشته است.»‌
وی ادامه داد: «برخی صائب را شاعری تعلیمی و اخلاقی می‌دانند، چرا که به خوبی مضامین اخلاقی را وارد شعر خود کرده است. ما اگر بخواهیم آیینه‌ای از روح ایرانی و اسلامی را در شعر نشان دهیم، باید به صائب اشاره کنیم و به نظر من صائب، آیینۀ روح و فرهنگ ایرانی-اسلامی است.
در ادامۀ این روز، شاعران دورۀ دهم آفتابگردان‌ها با حضور در شب شعر «به ساعت اصفهان» که با محوریت غزّه در سینما سورۀ اصفهان برگزار شد، شرکت کردند.

گزارش: محمدرضا صبوریان
عکاس: هادی مؤدب