مراسم رونمایی از دو کتاب «پاییز آمریکایی» و «می‌خواهد چشمانش باز باشد» صبح امروز، 14 تیر ماه، با حضور علی‌اصغر عزتی‌پاک نویسنده، علی‌محمد مؤدب شاعر و مسئول مؤسسه فرهنگی شهرستان ادب، ناصر فیض مدیر دفتر طنز حوزه هنری، عزت‌الله مطهری معروف به عزت‌شاهی و جمعی از نویسندگان این دو مجموعه در مؤسسه فرهنگی شهرستان ادب برگزار شد.
فیض در این مراسم با اشاره به برخی از داستان‌هایی که در مورد انقلاب نوشته شده است، گفت: دوستانی که کار داستان می‌کنند، مطمئناً با ادبیات بیرون مرزها هم آشنا هستند و در بحث داستان از نظریات خارجی‌ها استفاده می‌کنند. بسیاری از آثاری که در خارج از کشور نوشته می‌شود، با فضاسازی کار خود را پیش می‌برند و پیام خود را به مخاطب منتقل می‌کنند. اما در اینجا، به دور از ارجمندی نفس کار، نمی‌گذاریم که همین فضا در داستانمان ساخته شود. یعنی همان چیزی که در داستان‌های غربی نوشته شده است را تئاترش را در می‌اوریم. چیزی از انقلاب شنیدیم و فقط از شنیده‌ها استفاده می‌کنیم. البته این بدان معنا نیست که حتماً برای نوشتن در مورد انقلاب باید در ان شرایط می بودیم، اما باید کمی تحقیقاتمان را بیشتر کنیم.
وی ادامه داد: به عنوان نمونه اگر داستان کوتاهی می‌نویسیم، چندین‌بار تکرار می‌کنیم و می‌گوییم که «شاه جنایتکار»، در حالی که به جای بیان آن می‌توانیم فضای داستان را به شکلی پیش ببریم که این جنایتکاری از سر و روی داستان ببارد. می‌توانیم شاه را خندان نشان دهیم، اما به مخاطب این جنایتکاری را منتقل کنیم. باید در کنار ظرافت‌های زبانی از بیان مفهوم هم با استفاده از زبان غافل نباشیم. بسیاری از آثار ادبی ما این دو مقوله را در کنار هم لحاظ نمی‌کنند. مثلاً اگر چند نمونه شعر را کنار هم بگذاریم، نمی‌توانیم بگوییم که برای شاعر خاصی است، چون شاعر امروز ما زبان خاص خود را ندارد.
فیض در ادامه به داستان «سلاخ‌خانه شماره 5» نوشته کورت ونه‌گات، از نویسندگان آمریکا، اشاره کرد و یادآور شد: این داستان، ماجرای جنگ جهانی دوم را طبق تجربه شخصی نویسنده بیان می‌کند. نویسنده جنگ را به سخره می‌گیرد و آن را بد می‌داند، اما شما وقتی این اثر را می‌خوانید این حس به شما منتقل نمی‌شود. شما در داستان شاهد فضای بسیار خشن و جدی جنگ هستید، اما روال داستان به سمتی می‌رود که در آن جنگ له می‌شود، بدون اینکه شعاری بیان شود. این فضای داستان است که شما را به درک این موضوع سوق می‌دهد.
این کارشناس ادبی در ادامه با بیان اینکه بسیاری از ناگفته‌های انقلاب هستند که قابلیت داستان شدن دارند، اما نویسندگان ما تنها به مؤلفه‌ها و موضوعات یکسانی توجه می‌کنند، گفت: همیشه داستان کسانی که در انقلاب بودند و مشهور شدند، نوشته می‌شود، اما در این میان خیلی از افراد بودند که در موقعیت‌های مختلف بودند، اما در کنار هم در این جریان شرکت داشتند. به عنوان نمونه، خود من در خانواده‌ای بودم که پیگیر حضور در راهپیمایی‌ها نبودند، با وجود این من در کنار حسین خزعلی، فرزند آیت‌الله خزعلی، در راهپیمایی‌های انقلابی در قم شرکت می‌‌کریم. فضا و موقعیت ما دو نفر فرق می‌کردیم، اما تنها داستان کسانی نوشته می‌شود که معروف هستند.
ترقی معکوس‌ها در داستان انقلاب روایت نشده است
فیض با اشاره به بخشی از خاطرات حضورش در راهپیمایی‌های پیش از انقلاب ادامه داد: در کنار ما فردی به نام حسین خراسانیان بود. این فرد در پیش از انقلاب در راهپیمایی‌ها شرکت می کرد و هر کاری که ما جرأت انجامش را نداشتیم، انجام می‌داد و نتیجه خوبی هم می‌گرفتیم. همین آدم بعد از انقلاب رویه‌اش تغییر کرد و به گروهک‌ها مختلفی پیوست که در نهایت به دلیل بمب‌گذاری در راه‌آهن تهران قم دستگیر و اعدام شد. ما در داستان‌هایمان به این نوع افراد نپرداختیم. این را بررسی نکردیم که چرا این نیروها از ما فاصله گرفتند و رویه خودشان را تغییر دادند. منظورم این است که حتی ترقی معکوس‌ها هم می‌تواند دست‌‌مایه خلق داستان در مورد انقلاب باشد.
وی افزود: فضای داستان‌ها معمولاً به یک جدال خیر و شر منتهی می‌شود. شری که حاکم است و خیری که نمی‌تواند حرفش را به راحتی بزند. در نهایت هم افرادی با هم در خیابان‌ها کنار هم می‌ایستند و به هم کمک می‌کنند. متأسفانه داستانی که شکل و شیوه جدیدی داشته باشد، کم داریم. این در حالی است که کتاب‌های متعددی داشتیم که زوایای مختلفی از انقلاب را روایت کردند، اما آنها را نخواندیم. مانند کتاب «عزت‌شاهی» که به نظرم نویسندگان باید برای خلق اثر شاخص چندین‌بار این کتاب را مطالعه کنند.
فیض یادآور شد: با خواندن این کتاب‌ها است که می‌فهمیم چه اتفاقی افتاد تا انقلاب به پیروزی رسید. اینجاست که اگر حرفی از دستاورد، نظام، فتنه و... می‌شود، با تأمل بیشتری به آنها نگاه می‌کنیم. با خواندن این نوع کتاب‌ها است که راحت به این موضوع تن می‌دهید که این انقلاب و نظام است که درست در مسیر خود حرکت می‌کند و اگر ضعف‌هایی وجود دارد، آن را به حساب راه نمی‌گذاریم. باید به این فکر کنیم که چه کار کنیم تا داستان انقلاب را با همان زیبایی و به دور از شعارزدگی تعریف کنیم.
در ادامه این مراسم عزت‌الله مطهری معروف به عزت‌شاهی که یکی از فعالان سیاسی نام‌آشنا در پیش از انقلاب بود و خاطراتش را در اثری به چاپ رسانده است، به بیان خاطراتی از پیش و بعد از انقلاب پرداخت. همچنین برخی از نویسندگان این مجموعه مانند مرضیه فعله‌گری داستان‌هایشان را قرائت کردند. در پایان این رماسم نیز از دو اثر «پاییز آمریکایی» و «می‌خواهد چشمانش باز باشد» رونمایی شد.
گفتگوي خواندني جواد شيخ الاسلامي با ناصر فيض