شهرستان ادب: چند ماه پس از انتشار کتاب «قاف»، بالاخره آیین رونمایی از این اثر ارزشمند برگزار شد، علت این تأخیر البته فراموشی ناشر کتاب «شهرستان ادب» نبود، بلکه همانطور که علیمحمد مودب مدیر موسسه نیز در این «جشن» توضیح داد به حرمت ماههای محرم و صفر برنامه به تعویق انداخته شد. خوشبختانه در این فاصله کتاب «قاف» به خوبی شناخته شد، و علاوه بر فروشِ خوب، حضور انبوه علاقمندان در آیین رونمایی گواهی بود بر محبوبیت «قاف».
آیین رونمایی و تجلیل از کتاب «قاف» نوشته و تدوین یاسین حجازی، دوشنبه، 21 دی ماه با حضور انبوه علاقمندان ادبیات و نیز چهرههای فرهنگی هنری از جمله استاد علی معلم دامغانی، رییس فرهنگستان هنر، محمدرضا زائری، پژوهشگر و مدیر موسسه «احیا»، حمیدرضا شاهآبادی، منیژه آرمین، اردشیر رستمی، ناصر هاشمزاده، مرتضی امیری اسفندقه، اسماعیل امینی، مصطفی محدثی خراسانی، سید احمد نادمی، بهرام پاییز، یوسف قوجق، محمد سرور رجایی، سید اکبر میرجعفری، محمد ولیزاده، محمدمهدی سیار، علیاصغر عزتی پاک و میلاد عرفانپور در فرهنگسرای ارسباران برگزار شد.
مودب: «قاف»، لطف خدا بود
پس از قرائت قرآن مجید و نواختن سرود ملی، آیین رونمایی از قاف با اجرای شهرام شکیبا، شاعر و طنزپرداز، آغاز شد و در ابتدا از محمدمهدی صمیمی، مدیر آفرینشهای ادبی سازمان فرهنگی هنری شهرداری تهران، دعوت کرد تا به حضار خوشامد بگوید. بعد از آن علیمحمد مودب، شاعر و مدیر موسسه فرهنگی هنری شهرستان ادب، کتاب «قاف» را از جمله «لطفهای خداوند به مجموعه شهرستان ادب» دانست. او درباره این اثر گفت: «این اثر چندین سال زمان برده است، و حالا چند ماهی از انتشارش هم میگذرد، ما رونمایی آن را به تعویق انداختیم چون خواستیم از فضای محرم و صفر دور شویم تا بتوانیم جشن بگیریم.» سراینده «عاشقانههای پسر نوح» در ادامه با اشاره به فروش خوب این کتاب توضیح داد: «به لطف خدا، در همین مدت اندک از کتاب استقبال فراوانی شد و امروز مقارن با چاپ چهارم این کتاب شده است.»
او سپس به فعالیتهای مؤسسه «شهرستان ادب» پرداخت و افزود: «بنای ما در شهرستان ادب حرمتگذاری به مولف است، ما در اینجا فقط برای آنها فضاسازی میکنیم تا بتوانند کاری را که عمری بر سر آن گذاشتهاند به انجام برسانند. چنین آثاری که حاصل سالها تلاش است برای ما و همینطور ادبیات کشورمان مایه آبروست.» این مدیر فرهنگی سپس به مسائل خود نیز اشاره کرد و گفت: «مدیرانی که در حوزه ادبیات و فرهنگ کار میکنند اغلب به اندازه خودِ اهل ادبیات وقوف به حوزه فرهنگ ندارند. خوشبختانه مجموعه ما مجموعهای است که حتی کسانی که امور اجرایی را بر عهده دارند هم صاحب اثر تألیفی هستند.» او در پایان به رمانهای منتشر شده در انتشارات شهرستان ادب پرداخت و تصریح کرد: «امیدوارم دوستان علاوه بر شعرهای منتشر شده در انتشارات ما، به رمانهای شهرستان ادب نظیر سه اثر «برج قحطی»، «آواز بلند»، و «وقتی دلی» هم توجه کنند، بخصوص که نسل جدیدی از نویسندگان امروز هم در مدرسه رمان تربیت میشوند.»
زائری: «قاف» حاصل نگاه محبتآمیز در دین
سپس نوبت به محمدرضا زائری، پژوهشگر حوزه دین و فرهنگ، رسید. مدیر موسسه «احیا» در ابتدای صحبتهای خود گفت: «من با محبت اینجا آمدهام، و از فرصت استفاده میکنم تا درد دل کنم.» او سپس با تشریح «محبت دینی» افزود: «خداوند به موسی فرمود: «محبت من را در دل مردم بیانداز.» دریغا که امروز از من آخوند گرفته تا بقیه دستگاهها و مسئولان، دست به دست هم دادهایم تا مردم را از خداوند فراری بدهیم.» به گفته این روحانی و پژوهشگر حوزه دین «محبت اساس خلقت است اما ما فراموشش کردهایم. اساس دعوت و تبلیغ همین محبت است نه استدلال. امروز چون محبت نیست کلام ما بیاثر نیست، و دینداری محبت میخواهد.» زائری پس از آنکه سخنانش را به پایان برد بار دیگر به پشت تریبون بازگشت و گفت: «نکتهای را فراموش کرد بگویم. این کاری که آقای حجازی کرده است دقیقاً چنین کاری است.»
شاهآبادی: کتاب «قاف» از مهمترین اتفاقات ادبی امسال است
پس از آن، حمیدرضا شاهآبادی، نویسنده و پژوهشگر ادبیات «قاف» را اثری دانست که «روایتی جذاب، مدرن و پرکشش دارد و انتشار آن از جمله اتفاقات مهم امسال است.» او با ستایش از روایت این کتاب اظهار داشت: «یاسین حجازی در «قاف» با مواد موجود در سه متن کهن، متنی روایی آفریده است، روایتی جدید با تمام ویژگیهای یک روایت مدرن داستانی. گویی با استفاده از خشتهای یک بنای قدیمی ساختمانی تازه ساخته شده است که اگر چه خشتهایش بوی کهنگی میدهد اما بنایی جدید و مدرن با تمام ویژگیهای معماری امروز ساخته شده است.»
این داستاننویس سپس به جزئیات روایی این کتاب پرداخت و توضیح داد: «روایت این اثر از مقدمات و زمینهها آغاز میشود، داستانهایی مانند حضرت یوسف و اجداد گرامی پیامبر اسلام گفته میشود و سپس به واقعه عامالفیل و تولد و کودکی نبی مکرم میرسد.» شاهآبادی سپس درباره دیگر ویژگیهای «قاف» گفت: «تعلیقهای کتاب در جای مناسبی است، مشخص است که نویسنده ریتم داستانی و حرکت را میشناسد، بنابراین میداند چطور بنویسد که خواننده را به دنبال خود بکشد و او را خسته نکند. ضمن آنکه خواننده مدام حس میکند که دارد کتابی کهن میخواند.» به گفته این نویسنده «مجموعه این عوامل، از کتاب «قاف»، اثری جذاب، تأثیرگذار و امروزی ساخته است. بدون شک، انتشار این اثر از جمله اتفاقات مهم سال 1394 به شمار می رود و باید به «شهرستان ادب» بابت انتشار آن تبریک بگویم.»
پردهبرداری از«قاف»
در ادامه نماهنگی از داستانخوانی نویسنده کتاب «قاف» در محل دکور فیلم عظیم «محمد رسولالله» ساخته مجید مجیدی پخش شد و یاسین حجازی در این ویدئو بخشهای از کتاب خود را در حالی که میان عمارتهای زیبایی قرائت کرد که تداعیکننده زمان رخ دادن ماجرای «قاف» بود. پس از پخش این تصاویر، نوبت به شعرخوانی مرتضی امیری اسفندقه رسید تا یکی از اشعار خود در نعت حضرت ختمی مرتبت را برای حاضران بخواند. شعری که این شاعر نامدار خواند با این بیت آغاز میشد: «مگر یتیم نبودی خدا پناهت داد؟ / خدا که در حرم امن خویش راهت داد».
علی معلم دامغانی: قاف کعبه است | حجازی در این کتاب ترزبانی کرده است
سپس شهرام شکیبا، مجری مراسم که گهگاه با شوخیهای خود حضار را سر ذوق میآورد، از استاد علی معلم دامغانی دعوت کرد تا همراه با نویسنده کتاب، یاسین حجازی، به روی سن برود و از کتاب قاف که بر روی سکویی قرار داده شده بود پردهبرداری کند.
استاد معلم، شاعر برجسته انقلاب، درباره کتاب قاف و ریشههای کلمه «قاف» هم سخنانی گفت و با اشاره به وجه تسمیه این کتاب توضیح داد: «محتوای این اثر درباره ذات مقدسی است که همه خلایق برای او آفریده شدهاند. نمیدانم آقای حجازی با «قاف» نامیدن این اثر، چه اندیشهای در سر داشتند اما هر کس کتاب را بخواند اولین سوالش این است که چرا قاف؟»
معلم دامغانی سپس به معانی مختلف قاف پرداخت و توضیح داد: «کلمه قاف کلمه آشنایی است، بخصوص برای آنها که با آثاری نظیر منطقالطیر آشنا دارند. قاف در ناکجاآباد است و مرغانی که نمیدانیم آیا آدمیانند یا غیرآدمیانند، و چگونه به سوی قاف میروند، در راهند تا به حقیقتی که باید برسند.» او سپس به «قافهای» موجود در جهان اشاره کرد و گفت: «قافهای نزدیک یکی دماوند است که ایرانیان میگویند ناف زمین است. قفقاز یا قافقاز را شنیدهاید، که برخی میگویند کشتی نوح در آن فرود آمده است. قاف مطلع است، آنجا که تولد اتفاق میافتد. همه طلوعها در جهان از کوه و از قاف است.»
این شاعر سپس یکی از ابیات مشهور ادبیات فارسی کهن را نقل کرد و افزود: «تذکرهنویسان ما این بیت را ضبط کردهاند: «آهوی کوهی در دشت چگونه بوذا / او ندارد یار، بی یار چگونه روذا». آهوی کوهی همان خورشید است که در دشت به سوی مغرب میدود. در سنت قرآن هم موسی از طور میآید و محمد از نور.» به گفته استاد معلم دامغانی «قاف حقیقی نیز کعبه است. محمد متعلق به سرزمینی است که همنام آقای حجازی است، یعنی حجاز، یعنی کسی که در حج میزید. آقای حجازی، نویسنده این کتاب، خانه را نام میبرد تا صاحب خانه معلوم باشد. او در خلق این اثر «ترزبانی» کرده است، ترزبانی یعنی ویرایش. یعنی زبان خشک گویندگان را کسی از نو حکایت میکند، تا خلق بشنوند و فایده ببرند.»
استاد معلم در پایان صحبتهای خود شعری را نیز برای حاضران خواند که با این ابیات آغاز میشد: «ای رسول امین سلامٌ علیک / ای غریب زمین سلامٌ علیک». شعر معلم به شرایط امروز کشورهای اسلامی و اوضاع منطقه خاورمیانه نیز اشاراتی داشت و بنابراین خواندن آن بیمناسبت نبود.
اردشیر رستمی: کتاب «قاف» اثری ماندگار است
سپس نوبت به کسی رسید که به گفته شهرام شکیبا «در عرصههای مختلف هنری از طراحی گرفته تا بازیگری» حضور داشته است: اردشیر رستمی، هنرمند سرشناس که مخاطب عام او را با نقش محمدحسین شهریار، شاعر مشهور، میشناسد با ستایش از کتاب «قاف» آن را «اثری ماندگار» توصیف کرد. او در تشریح اهمیت این اثر گفت: «ما مجبوریم جهان را در دسترس فرزندان خود قرار دهیم، در غیر این صورت خودمان عقب میافتیم. برای اینکه بتوانیم ارزشها و خوبیهای خود را در حوزه کتاب حفظ کنیم راههای زیادی نداریم. مهمترین راهش معاصرسازی این متون است، این کار را باید هم در محتوا و هم در فرم انجام شود.» وی سپس به برخی تلاشهای ناموفق در این زمینه پرداخت و افزود: «متأسفانه کسانی در محتوا به جای آنکه متن را نو کنند، همان متن سابق را کهنهتر از قبل تحویل مخاطب میدهند، مثلا «خدا» را «باشنده بزرگ» مینامند.»
رستمی سپس به بورخس به عنوان نمونه موفق چنین نویسندگانی اشاره کرد و گفت: «من شخصاً به بورخس حسادت میکنم، نویسندهای که در آمریکای لاتین، سیمرغ را خیلی خلاصه در ده سطر به خواننده آنجایی معرفی میکند. خوب است ما همین کار را در ایران بکنیم.» این طراح و کارتونیست سپس با نقلقول از بورخس گفت: «او در کتاب «موجودات خیالی» مینویسد: «به روایت شاهنامه ی فردوسی، که افسانههای باستانی ایران را جمعآوری کرد و به نظم درآورد، سیمرغ مرغی است که زال، پدر قهرمان شاهنامه، را با بچههای خود پرورد. فریدالدین عطار، در قرن دوازدهم، سیمرغ را نماد الوهیت می دانست. ماجرای سیمرغ در کتاب منطق الطیر (مجمع مرغان) رخ می دهد. یکی از پرهای تابان خود را جایی در وسط سرزمین چین میاندازد. مرغان خسته از کثرت خویش، تصمیم میگیرند او را بیابند. آنها میدانند که معنای اسم شاه آنها «سیمرغ» است. آنها میدانند که قصر او در کوه قاف است: کوه و یا سلسلهجبالی که دور تا دور زمین را میپوشاند. در وهله نخست بعضی از مرغان خود را قادر به ادامهی سفر نمیبینند: بلبل عشق به گلسرخ را بهانه میکند، طوطی زیبایی خویش را بهانه میآورد و میگوید چون زیباست باید در قفس زندگی کند، بوتیمار که بدون باطلاق نمیتواند سرکند و بوف که برایش زندگی بدون خرابه معنا ندارد. مرغان دیگر عازم سفر میشوند و پس از مرگ و میر بسیاری، سی تای آنها به قله قاف میرسند و درمییابند که سیمرغ هر یک از آنها و تمامی آنهاست.»
به گفته رستمی «این کار بورخس را باید ما هم ادامه دهیم. به تازگی من نمونههایی در ایران هم دیدهام، از جمله درباره «تذکرهالاولیا» که خلاصه و کاربردی شده است. ما باید خودمان به سراغ این آثار برویم و کشفشان کنیم. بخصوص که الان علم هم کار را آسان کرده است.» این بازیگر که پیش از این در مجموعه شهریار نقشآفرینی کرده است به فرم «قاف» اشاره کرد و افزود: «همه اشیا تاثیر خود و داستان خود را دارند، ما نمیدانیم چرا فلان شی را دوست داریم، اما دوستش داریم. این کتاب نیز هم در فرم هم در محتوا اثری دوستداشتنی شده است. میشود این کتاب را راحت در دست گرفت. چنین کتابی ماندگار است.» او با تحسین طراح جلد قاف توضیح داد: «آقای مجید زارع اتفاقی است در جلدسازی کتاب ایران. من ایشان را تا به حال ندیدهام اما آثارشان را در حوزه دفاع مقدس دیدهام. او پلاک، یا بند پوتین و چفیه را روی جلد استفاده کرده است. از ایشان باید بهره خوبی برد. به شهرستان ادب تبریک میگویم که با شعور بسیار از چنین هنرمندی استفاده کرده است. من چند بار به این موسسه رفتهام، بچههایی سالم و پاک و پر از انرژی هستند.»
ناصر هاشمزاده: «قاف»، قابل اعتنا و خواندنی
سیدناصر هاشمزاده، فیلمنامهنویس نامدار، هنرمند دیگری بود که به گفته خودش سخنانی گفت تا «سهمی داشته باشد در نکوداشت یک کتاب خوب.» او معتقد بود که «کتاب قاف کتابی است قابل اعتنا و به خوبی میتوان آن را خواند و فهمید.» هاشمزاده توضیح داد: «این اثر فاقد دشواریهای متون کلاسیک است. ویرایش حجازی با زحمتی بلکه بیشتر از یک نویسنده باعث شده است تا کتاب آسانخوان شود.»
این نویسنده که سابقه همکاری با مجید مجیدی، کارگردان فیلم عظیم «محمد رسولالله» را نیز در پرونده کاری خود دارد افزود: «ما حجم عظیمی از کتابها داریم که اگر بتوان آنها را تبدیل به چنین آثاری کرد کمک بزرگی به ادبیات نمایشی ما میکند. قدرت سینمای غرب هم در این است که ادبیات نمایشی قدرتمندی پشتوانه آن است.» او سپس درباره کتاب «قاف» گفت: «این اثر برگرفته از سه کتاب کلاسیک است که اهل تحقیق به آن مراجعه میکنند و نه عموم مردم. زحمت نویسنده برای بازخوانی این آثار بوده است. نویسنده در مقدمه توضیح داده که تصمیم داشته است نخست فقط پیامبر را دنبال کند، و بنابراین حواشی که حضرت رسول در آن نیست کنار گذاشته است. دوم اینکه او خواسته فقط عناصر دراماتیک را جدا کند، یعنی ایماژها و دیالوگها.»
این نویسنده ادامه داد: «امروز در سینما چیزی که کم است همین ادبیات است. تبدیل داستانهای رسالهالطیر یا شاهنامه یا مثنوی از وجوهی است که ما را به گذشته پیوند خواهد داد. چون در سینما و تئاتر، امروز ما دور از این گذشته افتادهایم. امروزه شاهدیم که آثاری در سینمای ساخته میشود که نشان میدهد ما کمبودهایی در زمینه برداشت از آثار کلاسیک داریم و نمیدانیم چطور آنها را به تصویر بکشیم و بازسازی کنیم. اهل تحقیق، امروزه ایماژ را با تخیل اشتباه میگیرند و این یکی از مشکلات است. به گفته آقای حجازی، کل زندگی حضرت رسول در این آثار روایت نشده است اما باید دید در این آثار چه میزان قابلیت پرداخت دارند.» او به دیگر آثار یاسین حجازی نیز پرداخت و گفت: «این کتاب و نیز کتاب آه کمک بسیار زیادی به من کردند، بخصوص کتاب آه که دسترسی منِ خواننده را آسانتر کرده بود. ذوق ایشان در ویرایش این کتاب ستودنی است، و این ذوق از نگاه و دیدگاهی سرچشمه میگیرد. مطابق همین دیدگاه است که آقای حجازی برخی مفاهیم را که متعلق به عامه است کنار گذاشته است.»
شهرام شکیبا، «کتاب قاف» و «شهرستان ادب» را ستود
شهرام شکیبا، شاعر، طنزپرداز و مجری تلویزیون، نیز در بخشهای مختلف مراسم از کتاب قاف ستایش کرد. او با اشاره به مقدمه «قاف» گفت: «یاسین حجازی، نویسنده قاف، در مقدمه این اثر گاه لحظات شوخطبعانهای آفریده است، گاه به نامی طولانی اشاره میکند و گاه برخی مطنطننویسیها را دستمایه شوخی قرار میدهد. این نشان میدهد که اهل شوخطبعی است، و این ویژگی فرد مسلمان و پیرو پیامبر اسلام است.»
این شاعر همچنین به شیوه گزینش متنهای قاف نیز پرداخت و گفت: «با نگاه به تدوین کتاب «قاف» مشخص است که آقای حجازی با سینما آشنایی خوبی دارد. چون کاری که انجام داده است تدوین سینمایی است. او بهترین پلانها و راشها را انتخاب کرده است، چه در این کتاب و چه در کتاب «آه». این نکته مهمی است و در دیده شدن اثر بسیار قابل توجه است.» شکیبا همچنین کیفیت چاپ این کتاب را نیز تحسین کرد: «صحافی کتاب نیز بسیار خوب است، چون کتابی حجیم است اما بدون مشکل میتوان آن را در دست گرفت. مشخص است در این بخش هم دوستان به کیفیت کار توجه داشتهاند.»
این مجری تلویزیون در بخشهای دیگر این مراسم با نقد عدم اقبال مردم کشورمان به مطالعه گفت: «کتاب در کشور ما به نسبت کالای ارزانی است، بنابراین گرانی کتاب بهانه کتاب نخوانی نباید باشد. اگر هم کسی بگوید وقت ندارم من ارجاعش میدهم به کسی که از همه گرفتاری بیشتری دارد و او مقام معظم رهبری است که از همه مشغله بیشتری دارند اما کمتر کتابی در حوزههای گوناگون نوشته شده است که ایشان نخوانده باشند. از عجایب روزگار است که ما وقت خود را صرف همه نوع اباطیلی میکنیم غیر از کتاب.»
شکیبا همچنین به فعالیتهای مؤسسه شهرستان ادب، ناشر کتاب قاف، نیز اشاره کرد و گفت: «شهرستان ادب از وقتی که کار خود را شروع کرد کسی گمان نمیکرد بتواند با این گستردگی بتواند در حیطه شعر کار کند. تصور میشد شهرستان ادب هم به سرنوشت سایر نهادها دچار شود، منظورم موسساتی است که کارهایی کردهاند و بعد به دلیل مشکلاتی فعالیت خود را متوقف کردهاند و شکست خوردهاند. میدانم شهرستان ادبیها چقدر سختی میکشند، بخصوص در حوزه بودجه. اما حاصل کارشان را میشود به عینه دید.»
نویسنده از قاف میگوید
نویسنده کتاب قاف نیز در سخنانی به تجربه خود از نگارش این اثر اشاره کرد و به تفاوتهای خبر، دیالوگ و ایماژ پرداخت. یاسین حجازی گفت: «خبر مهمتر است یا دیالوگ؟ دیالوگ به همان معنای دراماتیکی که همینگوی مثلا در داستان کوتاه «تپههایی چون کوههای سفید» ش نوشت. خبر مهم است یا ایماژ؟ ایماژ به همان معنای دراماتیک که چخوف مثلا در داستان کوتاه «سوگواری» اش ساخت.»
حجازی افزود: «زمانی که خود را برای صحبت در این جلسه آماده میکردم، کتابی باز کردم که در آن آمده بود: محمد بن عبدالله در چهل سالگی، حدودا در سالهای ۶۰۹-۶۱۰ میلادی، در غار کوهی به نام حرا، در شمال شرقی مکه که حدود چهار و نیم کیلومتر با این شهر فاصله دارد، به پیغمبری مبعوث شد. این یک خبر است. کامل و گویا. دقیقا باید پایانش نقطه گذاشت. اما آیا مهم است که آخرین پیغمبر خدا فرشته وحی را چطور دیده است و از او چه شنیده است و چه به او گفته؟ کتابی که من باز کرده بودم میگفت مهم است و در یک سطر و نیم «خبر» داده بود که آخرین پیغمبر از فرشته وحی چه شنیده بود و چه به او گفته.» به گفته نویسنده آثاری چون «کتاب آه» و «قاف» «مقالههای مفید فراوانی میتوان یافت که از سالهای پایانی قرن نوزدهم روسیه مطلعمان کند. دقیقا از همان سالها که چخوف خیابانها و آدمهایش را در داستان کوتاه «سوگواری» اش تصویر میکند. فرق چخوف با نویسندگان همه آن مقالههای فراوان مفید چیست؟ برگردم به اولین جملهام: خبر آن سالها مهم است یا دیالوگهای داستان کوتاه چخوف؟»
در بخش پایانی مراسم از علی داودی، شاعر و مدیر انتشارات «شهرستان ادب» و نیز مجید زارع طراح کتاب که در مراسم حضور نداشت تجلیل شد. اجرای موسیقی با صدای بهرام پاییز، خواننده خوشصدا، آخرین قسمت برنامه جشن تجلیل از قاف بود. این هنرمند از جمله ترانه مشهور «وحدت» (یا «والا پیامدار») را اجرا کرد که برای همه حضار بسیار خاطرهانگیز بود و پایانی خوش بود برای این جشن.
گفتنی است «قاف» عنوان تازهترین اثر یاسین حجازی است که با موضوع بازخوانی سه متن کهن فارسی درباره پیامبر اکرم (ص) به تازگی از سوی انتشارات موسسه فرهنگی هنری «شهرستان ادب» روانه بازار کتاب شده است و با استقبال فراوانی رو به رو شده است. نویسنده در این کتاب بخشهایی گزیده از سه کتاب کلاسیک فارسی شامل «سیرت رسولاللّه»، «شرفالنّبی» و «تفسیر سورآبادی» را ویرایش و تدوین کرده است و در نهایت متنی را خلق کرده که شرحی از زندگی پیامبر اکرم(ص) از تولد تا وفات آن حضرت را در بر میگیرد.