طرح «رمان نوجوان امروز» پروژۀ ‌ملی است

حمیدرضا شاه‌‌آبادی از چندی پیش از سوی سیدصادق رضایی مدیر عامل کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به عنوان مدیر پروژه «رمان نوجوان امروز» انتخاب شده است. خبرنگار فارس درباره این پروژه و برنامه‌های پیش‌روی گفت‌وگویی با وی انجام داده که از نظر می‌گذرد:

وی درباره اجرای این طرح در کانون و حضور در شهرهای مختلف کشور، بیان می‌کند: سفر به شهرهای مختلف کشور، جزو برنامه‌های پروژه «رمان نوجوان امروز» است.

وی اضافه کرد: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان در قرار‌های اولیه با نویسندگان این پروژه، مبنا را بر این مهم گذاشته است تا نویسندگان طرحی را به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان ارائه ‌دهند تا در صورت تصویب طرح، با آنها قراردادی نوشته و بسته ‌شود.

شاه‌‌آبادی ادامه داد: یکی از ویژگی‌های مهم پروژه «رمان نوجوان امروز» این است که نویسندگان این طرح را از آغاز نوشتن تا اتمام اثر رها نمی‌کنیم بلکه آنها موظف هستند تا ماهی یک بار گزارشی از کارهای صورت گرفته توسط خودشان را به مسئولان این طرح ارائه دهند تا بدانیم پیشرفت کارشان به چه صورتی بوده است.

وی افزود: بعد از مدتی گزارش‌های ماهیانه را در قالب جلساتی جمع‌‌آوری کرده و نویسندگان را دور هم جمع می‌‌کنیم تا آنچه را که نوشته‌اند را دور هم ‌خوانده و نقد ‌کنند.

مسئول پروژه «رمان نوجوان امروز» گفت: جلسات قرائت اثر و نقد آن ماهیانه برپا می‌شود که یک در میان در تهران و سپس شهرستان‌های کشور برگزار می‌شود؛ جلسات در تهران از صبح تا بعدازظهر است اما جلسات در شهرستان‌ها حداقل 3 روز طول خواهد کشید چراکه طی این جلسات نویسندگان کارهای خود را قرائت کرده و سایر نویسندگان نیز در مورد کارهای این نویسندگان اظهارنظر می‌کنند.

وی اضافه کرد: نویسندگان این پروژه تاکنون به شهرهایی همانند یزد، اصفهان، ارومیه، گرگان، اردبیل و مشهد مقدس سفر کرده‌اند که این سفرها از بازخورد خوبی برخوردار بوده است چراکه فضا، فضای بسیار خوبی است یعنی نویسندگان چند روزی از کارهای معمول خود دور شده و صرفاً بر روی نوشتن رمان تمرکز می‌کنند.

شاه‌آبادی ادامه داد: در سفرهایی که نویسندگان پروژه «رمان نوجوان امروز» به شهرهای مختلف کشور دارند، نوجوانان مراکز مختلف کانون شهرستان‌ها نیز با این نویسندگان دیدار می‌کنند و نویسندگان نیر با تنوع سلیقه‌ها و نگرش‌های آنها آشنا و مطلع می‌شوند و علاوه بر آن یک فضای صمیمی میان نویسندگان نیز پیش می‌آید که امکان تعامل و همکاری بیشتر را برای آنها فراهم می‌کند.

این نویسنده در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه سفر بعدی نویسندگان پروژه «رمان نوجوان امروز» در چه شهری خواهد بود، گفت: این پروژه را با 20 نویسنده آغاز کردیم اما امروز 70 نویسنده همکار ما در این طرح هستند در سفر مشهد مقدس که طی هفته گذشته صورت گرفت، حدود 60 نویسنده حضور داشتند و هنوز برای سفر بعدی تصمیمی اتخاذ نشده است اما قطعاً سعی می‌‌کنیم که به سفری برویم که برای نوجوانان این مرز و بوم مفید باشد.

وی اضافه کرد: سفر بعدی پروژه «رمان نوجوان امروز» بهار سال آینده خواهد بود چراکه کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان تلاش دارد که هر فصل یک سفر به یکی از استان‌های کشور داشته باشد.

شاه‌آبادی ادامه داد: در سفرهایی که نویسندگان این طرح به شهرستان‌های کشور می‌روند، شرایطی را فراهم کردیم تا نوجوانان آن شهرها در جلسات نقد و بررسی آثار حضور داشته و در مورد کارهایی که از پروژه «رمان نوجوان امروز» چاپ شده است و آنها نیز این آثار را خوانده‌اند، نظر دهند چراکه معتقدیم نظر آنها می‌تواند موجب رشد کیفی آثار در دست تألیف نویسندگان این طرح، شود.

مسئول پروژه «رمان نوجوان امروز» در پاسخ به این سؤال که در گذشته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به تولید رمان نوجوان کم‌توجه بود آیا اکنون با ایجاد این طرح در حال جبران گذشته است، گفت: اینگونه نبوده که در گذشته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به رمان نوجوان بی‌توجه بوده باشد.

وی اضافه کرد: رمان هم همانند ژانرهای دیگر ادبی در انتشارات کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان وجود داشته، که در گذشته نیز منتشر می‌شده است اما اهمیت موضوع رمان و پی بردن به کمبود این ژانر در تألیفی خودش برای نوجوانان موجب شد تا در پایان سال 1388 تمرکز بیشتری بر این موضوع گرفته شود یعنی با ایجاد این طرح تلاش داریم تا با یک برنامه فوق‌العاده، ضعف‌های موجود را از بین ببریم.

 

شاه‌آبادی ادامه داد: یکی از دلایلی که کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان به رمان «نوجوان» اهمیت می‌دهد این است که ادبیات چکیده تجربه بشری بوده و بهترین محل تجلی این تجربه در ژانر رمان است.

وی بیان کرد: نویسنده در یک رمان و یا در یک فضا و جهان داستانی، تجربه‌هایی از نوع و فهم زندگی و مسائلی که مخاطب می‌تواند با آن مواجه شود، را ارائه می‌کند و نوجوانان به عنوان یک گروه سنی که پا به دنیای بزرگسال می‌گذارند و به نوعی نخستین مواجهات جدی خودشان را با زندگی پشت سر می‌گذارند، بسیار نیازمند به کسب تجربه‌های بیشتر در این زمینه هستند و قطعاً ژانر رمان نیز می‌تواند به آنها کمک کند و به همین دلیل هم آنها به رمان علاقه‌مند هستند.

به گفته شاه‌آبادی، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان معتقد است که باید بر روی رمان نوجوان بیشتر کار کند تا آثار و نمونه‌های بهتری برای این گروه سنی تألیف و منتشر شود.

وی در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه آثار ترجمه برای گروه سنی نوجوان به ویژه در حوزه رمان از تألیف ثبقت گرفته است آیا این روند موجب ترویج فرهنگ بیگانه در میان مخاطبان نمی‌شود، عنوان کرد: ادبیات یک مهمانی بزرگ است که در این مهمانی همه چیز برای پذیرایی وجود دارد و نمی‌توانید چیزی را اضافه تلقی کنید اما نکته مهم این است که همه خوراکی‌ها وجود داشته باشند و در مصرف هیچ خوراکی افراط و در مورد هیچ خوراکی نیز احساس کمبود نشود.

شاه‌‌آبادی ادامه داد: در این راستا نمی‌توان گفت که ژانر فانتزی، تخیلی، داستان طنز و کمدی نباید وجود داشته باشند بلکه احساس ما این است که روی میز جای رمان نوجوان خالی است و کمتر به مخاطبان ارائه می‌شود به همین منظور به جبران این کمبود و نقیصه روی آوردیم و امیدواریم ناشران مختلف نیز به این نکته اهتمام ویژه‌ای داشته باشند و فارغ از اینکه از لحاظ تجاری چه ژانری می‌تواند سودآور باشد به طیف متنوع ژانر‌های ادبی به طور یکسان توجه کرده و آثار مناسبی را در همه حوزه‌ها به کودکان و نوجوانان ارائه دهند.

نویسنده رمان «لالایی برای دختر مرده» در پاسخ به پرسشی مبنی بر اینکه وضعیت نشر کشور را چگونه ارزیابی می‌کنید، عنوان کرد: صحبت کردن درباره این موضوع بسیار سخت است چراکه در نشر کشور هم نشانه‌هایی از خوبی و هم نشانه‌هایی از ضعف مشاهده می‌شود، نشانه‌های خوب این است که نویسندگان جدید پا به عرصه ادبیات کودک و نوجوان گذاشتند و کارهایی را شاهد هستیم که در گذشته شاهد آنها نبودیم.

وی اضافه کرد: از سویی دیگر مشکلات اقتصادی نشر و برخی از مسائل حاشیه‌ای یک مقدار کار ناشران خصوصی را با مشکل مواجه کرده است اگر چه ناشران دولتی هم از این مشکلات به دور نیستند اما امیدوارم با حل این مسائل، شرایط به گونه‌ای فراهم شود تا زمین برای حرکت هموار شود.

شاه‌‌آبادی درباره دلایل افزایش آثار ترجمه در کشور، ادامه داد: ترجمه فی نفسه کار بدی نیست چراکه ترجمه پنجره‌ای است که به سمت دنیاهای دیگر باز می‌شود به گونه‌ای که برای خوانندگان ادبیات این امکان را فراهم می‌کند تا از تجربه‌های انسان‌های دیگر در نقاط دیگر دنیا نیز بهره‌مند شوند بنابراین به هیچ وجه هیچ کسی نباید به فکر تعطیل کردن موضوع ترجمه در کشور باشد.

 

وی افزود: مسئله این است که در انتخاب آثار ترجمه باید دقت شود تا آثار ارزشمند انتخاب و به مخاطبان ارائه شوند از طرفی دیگر به تعداد آثار ترجمه در کشور باید کتاب تألیف وجود داشته باشد طوری که مخاطبان صرفاً به آثار ترجمه گرایش پیدا نکنند.

به گفته شاه‌آبادی، تعداد آثار ترجمه نباید آنقدر افزایش یابد تا آثار تألیفی مغفول بماند؛ البته بخش مهمی از این مهم به توانایی نویسندگان ایرانی که باید از خودشان بروز دهند، مربوط می‌شود تا آثار جذابی را خلق کرده که توانایی رقابت با سایر آثار خارجی را داشته باشد و مخاطبان را به سمت خودش بیاورد.

وی معتقد است، دلیل اصلی افزایش آثار ترجمه در کشور،  ضعف تألیف است یعنی شاید نویسندگان بومی در تشخیص سلیقه‌ها، علاقه‌ها، گرایش‌ها و نیازهای نوجوانان دچار مشکل شده‌اند و تمرکز زیادی روی کار از خودشان نشان نمی‌دهند و به گونه‌ای دیگر شاید آنها انگیزه‌های زیادی برای نوشتن ندارند و اگر امروز ما دور هم جمع شدیم برای جبران همین ضعف‌ها و نقیصه‌ها است.

شاه‌آبادی ادامه داد: کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان با ایجاد پروژه «رمان نوجوان امروز» تلاش دارد تا شرایطی را فراهم کرده تا آثار تألیفی داستانی بتواند نوجوانان را جذب کند و به نیازها و سلیقه‌های آنها پاسخ مثبت دهد.

شاه‌آبادی بیان کرد: امیدوارم پروژه «رمان نوجوان امروز» به عنوان یک پروژه ملی مورد توجه همه سازمان‌ها و نهادها قرار بگیرد.

وی اضافه کرد: در ماه‌های گذشته کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان شاهد آن بود که برخی از سازمان‌ها فعالیت‌های مشابهی را همانند کانون آغاز کرده‌اند در حالیکه این تشابه صرفاً در رو ساخت است و در زیر ساخت هیچ شباهتی وجود ندارد.

نویسنده کتاب «اعترافات غلامان» گفت: معتقدم سازمان‌های مختلف به جای راه‌اندازی فعالیت‌های موازی اگر بتوانند به کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان کمک کنند و امتیازاتشان را در اختیار کانون بگذارند قطعاً به موفقیت بیشتری خواهیم رسید.

وی اضافه کرد: اکنون با ایجاد طرح «رمان نوجوان امروز» شاهد جریانی هستیم که آرام آرام شکل گرفته و بزرگ و بزرگتر شده است و توانسته در میان مخاطبان نیز تأثیرگذارتر باشد که اگر این جریان به عنوان یک حرکت ملی تقویت شود، قطعاً مؤفق‌تر خواهد بود تا اینکه جریان‌های موازی معمولاً ضعیف‌تر و کوچک‌تر در کنارش راه‌اندازی شود.

به گفته شاه‌آبادی؛ با راه‌اندازی کارهای مشابه همانند پروژه «رمان نوجوان امروز» در کشور امکان اینکه در این حوزه با یک آشفتگی مواجه شویم، وجود دارد چراکه این امر به کاهش کیفیت آثار می‌انجامد.

وی بیان کرد: پروژه «رمان نوجوان امروز» به حمایت همه سازمان‌های فرهنگی و همه کسانی که به نوعی با ادبیات دمخور و درگیر هستند، نیازمند است چراکه اگر آنها نیز پا به عرصه بگذارند و در کنار کانون پرورش فکری کودکان و نوجوان قرار بگیرند و امکانات خودشان را در اختیار کانون قرار دهند، کانون موفق‌تر خواهد بود.

شاه‌آبادی معتقد است، کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان امکانات و بودجه مالی بسیاری ندارد و به گونه‌ای شاید شرایط مالی کانون از بسیاری مکان‌های مشابه ضعیف‌تر است ما یک تنه و با سختی و مرارت زیاد توانستیم پروژه را جلو ببریم.

وی اضافه کرد: به گمانم حمایت‌ها و کمک‌هایی که از طرف سازمان‌های دیگر می‌شود، می‌تواند به نوعی از مرارت‌ها و سختی‌های کانون کم کند یعنی ما در بسیاری از موارد در آخرین دقایق قبل از هر سفر و یا برنامه با سختی بسیار می‌توانیم امکانات لازم را برای کار خودمان فراهم کنیم که اگر این حمایت از جاهای دیگر صورت می‌گرفت، مشکلی نداشتیم.

شاه‌آبادی ادامه داد: احساس می‌کنم، کم‌کم موقع آن رسیده است که پروژه «رمان نوجوان امروز» را به عنوان یک پروژه ملی، امکانات بودجه مستقل ملی داشته باشد و بودجه‌ای جدای از بودجه معمول کانون پرورش فکری کودکان و نوجوانان برای آن در نظر گرفته شود.

وی افزود: امروزه پروژه «رمان نوجوان امروز» با مشکل کاغذ مواجه است که اگر سازمان‌های مرتبط همانند وزارت فرهنگ و ارشاد اسلامی و وزارت بازرگانی بتوانند کاغذ مورد نیاز این پروژه را با قیمت مناسب در اختیار کانون قرار دهند، به پیشرفت این پروژه کمک بسیاری خواهند کرد.

شاه‌آبادی در پایان گفت: حتی این پروژه نیازمند حمایت برخی از چاپخانه‌داران برای چاپ و انتشار کتاب‌های «طرح نوجوان امروز» با قیمت پایین است چراکه این مهم نیز در روند تولید آثار بسیار تأثیرگذار است.

گفتگو از رقیه عزیزی شیرکوهی