شهرستان ادب: این هفته در بیست و چهارمین مطلب «در اخبار نبشته است»، خبرهایی داریم از تلاش نویسندگان فرانسوی برای خروج از فقر در آستانه نمایشگاه کتاب پاریس، حل مشکل اقامت نویسنده افغانستانی، جایزه‌ای برای بهبود وضع مالی نویسندگان، اینترنت از نگاه نویسنده جوان‌مرگ و قانون ظالمانه روزنامه آمریکایی برای نگارش کتاب. از شما دعوت می‌کنیم گزیده اخبار مهم هفته با موضوع کتاب و ادبیات -در ایران و جهان- را به روایت شهرستان ادب بخوانید:
1جایزه‌های ادبی با هدف‌های گوناگونی برگزار می‌شوند، از جمله ترویج ادبیات یا تبلیغ عقیده‌ای خاص یا تقدیر از نویسندگان و دلایل دیگر. این جایزه‌ها گاه مبالغ بالایی دارند و از این نظر برای نویسندگان ارزشمند محسوب می‌شوند اما کمتر شنیده بودیم که جایزه‌ای با این هدف برگزار شود که «مشکلات مالی نویسندگان را حل کند تا آنان فقط به نوشتن قصه فکر کنند». جایزه ویندهام‌کمپل دقیقاً با این هدف برگزار می‌شود.
هفته گذشته دوره هفتم این جایزه برگزار شد و هشت نویسنده هر کدام مبلغ 165 هزار دلار دریافت کردند تا فارغ از دغدغه‌های مالی، مشغول نوشتن قصه شوند و جز ادبیات بر کار دیگری تمرکز نکنند. یک نویسنده ایرلندی که امسال برنده این جایزه شده است، از قضا مشکلات مالی فراوانی داشت و حتی ممکن بود نوشتن را کنار بگذارد. دانیل مکلافلین که در سالگرد تولد پنجاه سالگی، با خانواده به مسافرت رفته بود می‌گوید که این جایزه را درست به موقع دریافت کرده است: «بردن این جایزه معجزه بود. درست موقعی به دادم رسید که مشکلات فراوانی داشتم و حتی از نظر روانی به هم ریخته بودم. حالا انگار پاسخ سوالات خودم را یافته‌ام.»
این نویسنده که قبلا در رشته حقوق مشغول به کار بود، از سال 2009 به نوشتن داستان روی آورد و اولین کتابش را سال 2015 منتشر کرد. اما به دلیل مشکلات، قصد داشت دوباره سراغ کار پیشین برود. او درباره مسائل مالی نویسندگی می‌گوید: «بسیاری از نویسندگان وقت زیادی را صرف طرح‌هایی می‌کنند که در نهایت نه تنها پولی به دست نمی‌آورند بلکه هزینه‌بر نیز هستند. چنین حمایت‌هایی برای هر نویسنده‌ای حیاتی است.» او در پایان می‌گوید: «می‌خواهم در یک سال آینده، به هیچ کاری فکر نکنم جز نوشتن، نوشتن و نوشتن.»
2شنیدیم که وضعیت اقامت استاد برجسته زبان فارسی، نجیب مایل هروی سرانجام با پیگیری وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی حل شد. جای خوشحالی دارد. چند ماه پیش خبر آمد که این محقق افغانستانی به دلیل بیماری افسردگی شدید مدتی در بیمارستان بستری شده است، و به گفته فرزندشان، مشکل اقامت و بی‌مهری‌ها به ایشان باعث تشدید بیماری مایل هروی هم شده بود. علاوه بر آن، مشکلات مالی و مسکن نیز گریبان استاد را گرفته بود.
پس از پیگیری رسانه‌ها، اکنون خبرهای امیدوارکننده‌ای منتشر شده است: سیدعباس صالحی، وزیر فرهنگ و ارشاد اسلامی با وزارت کشور و سایر نهادهای مسئول، نامه‌نگاری کرده است و مشکل اقامت استاد هروی برای ده سال آینده حل شده است. به گفته نیروی انتظامی، پس از این زمان نیز اقامت ایشان قابل تمدید است. مشکل مسکن، بیمه تامین اجتماعی و برقراری حقوق بازنشستگی این پژوهشگر افغانستانی نیز برطرف شده است.
نجیب مایل هروی متولد ۱۳۲۹ در هرات، افغانستان محقق در زمینه عرفان و ادبیات فارسی از سال ۱۳۵۰ تاکنون ساکن ایران است. با سقوط طالبان و روی کار آمدن دولت جدید در افغانستان، این استاد برجسته از جمله کسانی بود که کوشید تا زبان فارسی زبان رسمی دولت کابل شود. او در سال 1386، به پاس خدماتش به زبان و ادبیات فارسی، جایزه ادبی‌تاریخی بنیاد دکتر محمود افشار یزدی را در مرکز دائرةالمعارف بزرگ اسلامی دریافت کرد.
3دیوید فاستر والاس از جمله نویسندگان برجسته آمریکایی بود که در 46 سالگی پس از ابتلا به افسردگی به زندگی خود خاتمه داد. کتاب «شوخی بی‌پایان» مهم‌ترین اثر او از بزرگ‌ترین رمان‌های قرن بیستم محسوب می‌شود. اخیراً مصاحبه‌ای برای نخستین بار از این نویسنده منتشر شده است که نکات جالبی دارد، از جمله نگاه او به اینترنت که آن را «عصاره سرمایه‌داری آمریکا» می‌داند.
والاس می‌گوید: «امروزه اینترنت انتخاب‌هایی وسوسه‌گر پیش چشم مصرف‌کننده می‌گذارد و بنابراین عصاره تمام‌عیار فلسفه کاپیتالیسم آمریکایی است. اینترنت نمونه عینی سیاست آزادی کامل اقتصادی است و همه به جنبه‌های مادی و اقتصادی آن توجه نشان می‌دهد تا به سویه‌های سیاسی و اقتصادی و اخلاقی و زیباشناختی آن. به نظرم اکنون اینترنت خلاصه‌ای است هم از قدرت آمریکا و هم از ضعف آن.»
او از این‌که مطبوعات آمریکا تنها به برخی وجوه اینترنت فکر می‌کنند انتقاد کرده است: «به گفته والاس «امروز هر چه من در روزنامه‌ها می‌خوانم درباره این است که اینترنت چه تأثیری بر اقتصاد نشر می‌گذارد. به گمان من اینترنت سیلابی است از اطلاعات و سرگرمی که بر سر مخاطب ریخته می‌شود، بدون آن‌که به او در زمینه مصرف یا انتخاب کمکی بکند.»
این نویسنده برجسته، درباره داستان‌های خود نیز توضیحاتی داده است. او قصه‌های خود را ساده اما جدی می‌داند: «امروزه کتاب‌های زیادی در آمریکا منتشر می‌شود که پول هنگفتی نصیب ناشران می‌کند. این کارها ساده‌فهم است و نویسنده برای نگارش آن زحمت خاصی نمی‌کشد. این کتاب‌ها شبیه برخی فیلم‌های سرگرم‌کننده‌اند و مردم نیز آن‌ها را در هواپیما یا لب ساحل می‌خوانند. من نویسنده‌ای آسان‌فهم هستم و همه می‌توانند داستان‌های مرا بخوانند و بفهمند اما نوشته‌های من برای کسانی است که واقعا به مطالعه علاقمندند و می‌دانند که مطالعه نیاز به نظم و تلاش دارد. مخاطب من کسانی هستند که مطالعه را نوعی فعالیت می‌دانند نه کاری برای وقت‌گذرانی و سرگرمی صرف.»
4هفته گذشته نمایشگاه کتاب پاریس آغاز شد و امسال نویسندگان زیادی در فرانسه به دنبال احقاق حق خود از ناشران و برقرار عدالت در دستمزدها هستند. آن‌ها جنبشی راه انداخته‌اند که «حقوق نویسنده را بپرداز» نام دارد و به دنبال آن هستند که نویسندگان جایگاه اقتصادی بهتری به دست آورند. آن‌ها همچنین شعاری نیز برای خود برگزیده‌اند: «بدون نویسنده کتاب وجود ندارد». در فرانسه صد هزار نفر در عرصه‌های مختلف مرتبط با کتاب فعالیت می‌کنند. نیمی از آن‌ها فقیر محسوب می‌شوند.
یک ناشر درباره اوضاع نویسندگی در فرانسه چنین می‌گوید: «هیچ‌کدام از نویسندگانی که با من کار می‌کنند، زندگی‌شان را از این راه نمی‌گذرانند. آن‌ها در شرکت‌های مختلف کار می‌کنند یا به تدریس مشغولند یا در سینما فیلم‌نامه می‌نویسند. من همیشه به آن‌ها تأکید می‌کنم که اصلا شغل‌شان را برای نوشتن ترک نکنند.» نویسندگان فرانسوی امیدوارند که این پویش که در فضای مجازی نیز به راه افتاده است، شروع تغییر این وضعیت باشد.
در نمایشگاه کتاب پاریس امسال که از 15 تا 18 مارس برگزار می‌شود، سه هزار نویسنده حضور دارند. همچنین نمایندگانی از ۴۵ کشور در ۱۲۰۰ غرفه شرکت کرده‌اند. عمان و براتیسلاوا به‌عنوان کشور و شهر میهمان افتخاری نمایشگاه حضور خواهند داشت. ناشرانی از کشورمان نیز در فضای ۲۵ مترمربع در این نمایشگاه شرکت کرده‌اند تا با ناشران مختلف به مذاکره و رایزنی بپردازند. ۳۰۰ عنوان کتاب در موضوعات ادبیات، دین، دفاع مقدس، ایران‌شناسی و کودک و نوجوان در غرفه ایران به نمایش درمی‌آید.
5اوضاع شغلی روزنامه‌نگاران از چند دهه اخیر در ایالات متحده بدتر شده است. حالا لوس‌آنجلس تایمز با سوءاستفاده از این فرصت، تصمیمی گرفته است که بی‌سابقه و ظالمانه به نظر می‌رسد: هر روزنامه‌نگار این نشریه که کتابی منتشر کند درآمدهای حاصل از آن کتاب متعلق به روزنامه خواهد بود. حتی اگر بر اساس کتاب یک روزنامه‌نگار فیلمی ساخته شود، باز هم بر اساس این سیاست، به نویسنده پولی نمی‌رسد، حتی اگر نویسنده کتاب، مرخصی بدون حقوق از روزنامه برای نگارش کتاب خود گرفته باشد.
این تصمیم اعتراضات زیادی را در میان روزنامه‌نگاران برانگیخته است. برخی از روزنامه‌نگاران لوس‌انجلس تایمز به صورت عمومی به این تصمیم اعتراض کرده‌اند و گفته‌اند که در هیچ نشریه دیگری سابقه نداشته است. آنان گفته‌اند که روزنامه‌نگاران زیادی در همین لوس‌آنجلس تایمز، کتاب‌هایی نوشته‌اند که به فیلم درآمده است و بابت آن‌ها به روزنامه هیچ مدیون نیستند که به آن پولی بپردازند. جیمز کلیگ رییس انجمن صنفی خبرنگاران آمریکایی می‌گوید: «درست است که شغل خبرنگاران به منابع خبری تامین شده از سوی روزنامه وابسته است ولی مستخدم مدیران نیستند.»
لس آنجلس تایمز در حال حاضر 400 خبرنگار و کارمند رسمی دارد که گفته می‌شود بعد از این به صورت تمام وقت در اختیار مدیران این روزنامه قرار خواهند داشت. طبق قانون جدید روزنامه این خبرنگاران نمی‌‌توانند هرگونه قراردادی برای چاپ کتاب خود خارج از این مجموعه امضاء کنند. در آمریکا از سال 1990 تا کنون نزدیک به 60 درصد از روزنامه‌ها تعطیل و خبرنگاران بیکار شده‌اند.
مطالب این هفته، از نوشته‌های هفته گذشته ایبنا، فارس، گاردین، اومانیته، واشنگتن پست و با همکاری گروه ترجمه شهرستان ادب گردآوری شده است.