شهرستان ادب: تازه‌ترین مطلب پروندۀ کودک و نوجوان سایت شهرستان ادب مربوط به یکی از پرطرفدارترین نویسنده‌های کودک و نوجوان دنیاست؛ یوستین گوردر. نویسنده‌ای که درست همین امروز، سالگرد تولد اوست! به همین مناسبت خانم پرستو علی‌عسگرنجاد فرصت را غنیمت شمرد تا شما را با آثار کودک و نوجوان این نویسندۀ خوب آشنا کند. این مطلب را از دست ندهید:
امروز، هشتم اوت، یوستین گوردر 67ساله می‌شود. این آقای نویسندۀ نروژی در عمر 67سالۀ خودش، حدود بیست‌رمان و داستان بلند نوشته و یک‌دهه هم «تاریخ عقاید» درس داده. تعداد چشمگیری از نوشته‌های او هم برای مخاطب نوجوان نوشته شده‌اند. یک‌فقره از مهم‌ترین نوشته‌های او، همین رمان معروف «دنیای سوفی» است که تاکنون به 54زبان زندۀ دنیا ترجمه شده؛ کتابی که رهبر انقلاب در بازدیدشان از نمایشگاه کتاب امسال، درباره‌اش گفتند: «خوب است جوان‌های ما این‌کتاب را بخوانند». گمانم همین کافی است تا در روز تولدش، نگاهی به چندتا از رمان‌های نوجوانش بیندازیم و ببینیم چرا چندین‌میلیون‌نسخه از آثار او در سرتاسر دنیا به فروش رفته.
پیش از هرچیز باید بدانیم گوردر در غالب آثارش نشان داده و ثابت کرده که چیستی و چرایی هستی برای او هم مانند بسیاری دیگر از فلاسفه، مسئله است. او در بیشتر داستان‌هایش، یک‌نوجوان را در مقابل این‌مسئله قرار می‌دهد. حالا این انتخاب شخصیت هوشمندانه، هم کاملاً هم‌خوان با خصوصیات ویژۀ دوران نوجوانی مانند روحیۀ پرسش‌گرایی و تفکر در ماهیت پدیده‌هاست و هم بستر خوبی است که نویسنده بتواند مفاهیم مورد نظرش را در آن به زبان ساده بیان کند. پس درواقع باید حواسمان باشد که اگرچه در نگاه اول به‌خاطر این‌شخصیت‌های اول نوجوان، به‌نظر می‌رسد آثار یوستین گوردر خاص مخاطب نوجوان‌اند، اما درواقع محتوای آن‌ها برای بزرگسالان نیز بسیار پرکشش و جذاب است. نحوۀ داستان‌گویی او هم طوری است که به نظر ما بچگانه نمی‌رسد و حوصله‌مان را سرنمی‌برد. با این‌توضیح، به آثار زیر به عنوان کتاب‌های نوجوان-بزرگسال نگاه کنید و اگر فرصتی برای خواندنشان دست داد، این اتفاق خوب را از خودتان دریغ نکنید. فارغ از همۀ این‌ها، گاهی برای تنوع هم که شده، خوب است با اثری همراه شویم که قهرمان آن از خودمان کوچک‌تر است و می‌تواند چیزهایی را در ما زنده کند که احتمالاً زیر گرد و خاک دغدغه‌های بزرگسالانه فراموش شده‌اند.
دنیای سوفی
بی‌شک نمی‌توانیم از آثار یوستین گوردر حرف بزنیم و دنیای سوفی در صدر جدول قرار نگیرد. این‌رمان قطور و حتی رمان‌هایی که پس از آن معرفی می‌شوند، خلق خودشان را مدیون تحصیلات آکادمیک آقای نویسنده‌اند. گوردر در دانشگاه اسلو، فلسفه و الهیات خوانده. ردپای این‌رشتۀ تحصیلی را تقریباً در همۀ آثار او می‌توانید پیدا کنید و بهتر و زیباتر و مفصل‌تر از همه، در دنیای سوفی.
این‌کتاب دربارۀ دختر نوجوانی است به نام «سوفی» که نامه‌هایی را از یک‌نویسندۀ ناشناس دریافت می‌کند و طی این‌مکاتبات، با الفبای فلسفه و تاریخ آن از بدو تولد تا زمان معاصر آشنا می‌شود. کتاب یک‌جورهایی مثل خودآموز فلسفه به زبان ساده است! نگران نباشید. گوردر نویسندۀ قدَری است و از داستان‌گویی غفلت نکرده؛ یعنی هم فلسفه می‌خوانید و هم داستان. خسته هم نمی‌شوید. به لطف قلم روان و زبان سادۀ این‌استاد فلسفه و الهیات، بعد از خواندن این کتاب، شما گنجینه‌ای از اطلاعات به‌دردبخور دربارۀ فلسفه و فلاسفه خواهید داشت.
دختر پرتقالی (پرتقال)
مثل بیشتر کتاب‌های گوردر، این‌کتاب را هم نشر هرمس، که آثار نوجوان قابل توجهی دارد، منتشر کرده. کتاب اول با نام «دختر پرتقالی» چاپ شد و بعدتر به «دختر پرتقال» (برگردان از عنوان انگلیسی Appelsinpiken) تغییر یافت. این‌جا هم شخصیت، یک‌نوجوان است؛ پسری که پس از مرگ پدرش، نامه‌ای مفصل از او پیدا می‌کند و همین نامه بهانه می‌شود تا او با انبوهی از چیستی‌ها و چرایی‌ها در نظام خلقت مواجه شود. بله! این‌طور که معلوم است آقای نویسنده به سناریوی پیداشدن نامه‌ها و تعریف‌کردن داستانش در دل آن‌ها علاقه‌مند است!
نثر این‌داستان بسیار زیبا و جذاب است و جملات به‌یادماندنی بسیاری را برایتان به یادگار خواهد گذاشن. مثلاً: «جهان به‌طورتقریبی به پانزده‌میلیاردسال زمان نیاز داشت تا بتواند چیز مهمی را مانند چشم بیافریند تا با آن قادر به دیدن خودش باشد» و «خنده از هرچیز دیگری واگیردارتر است. غم و اندوه هم می‌تواند واگیر داشته باشد، اما ترس چیز دیگری است. ترس نمی‌تواند بهراحتی شادی و غم سرایت کند و این بسیارخوب است. ما با ترس‌هایمان کم‌وبیش تنهاییم».
راز فال ورق
این یکی بیشتر از بقیۀ کتاب‌ها به درد مخاطب بزرگسال می‌خورد. باز هم با یک نوجوان طرفیم: پسری به نام «هانس» که برای پیداکردن مادرش که او و پدرش را ترک کرده، با پدر راهی سفری طولانی می‌شود. ماجراهای داستان در طی این سفر، یکی پس از دیگری رخ می‌دهند تا جهان‌بینی هانس را تغییر بدهند و او را به نگاه تازه‌ای از زندگی برسانند؛ مثلاً آشناشدن با داستان جزیره‌ای که شخصیت‌های آن، کارت‌های بازی‌اند.
گوردر در این کتاب، هوش معروف فلاسفه را به‌خوبی برایتان در معرض نمایش گذاشته. او چنان با این کارت‌های بازی، قصه می‌سازد و معما طرح می‌کند که محال است پس از تمام‌شدن یک‌فصل بتوانید بهراحتی کتاب را زمین بگذارید. درواقع قابلیت داستان‌گویی گوردر در این‌کتاب بیش از همۀ آثارش نمود پیدا کرده و همین، این‌اثر را بسیار خواندنی کرده. پلات داستان بسیار ماجراجویانه و پیچیده است و این پیچیدگی در عین سادگی، آن را سخت دل‌چسب کرده. او در فصول پایانی کتاب با رازگشایی از معماها چنان شگفت‌زده‌تان می‌کند که نمی‌توانید در دل، هوش و قدرت داستان‌پردازی‌اش را تحسین نکنید. جملات قصار این‌کتاب هم به‌طبع از بقیۀ آثار خیلی بیشترند، مثلاً: «ما بخشی از یک‌بالماسکۀ جاودانی هستیم که در آن، نقاب‌ها می‌آیند و می‌روند، اما ما سزاوار چیزی بیش از این هستیم. من و تو شایستگی این را داریم که ناممان روی چیزی جاودانی حک شود. اندیشه‌ها شسته نمی‌شوند».
راز تولد
جملات قبلی را در توضیح قلم نویسنده فراموش کنید! این کتاب بیشتر از همۀ آثار او کودکانه و ساده است. جای تعجب هم ندارد، چون در بدو امر، برای مخاطب کودک نوشته شده و علی‌رغم همۀ اطلاعات خوبی که در اختیار خواننده‌اش می‌گذارد، ممکن است خسته‌کننده و بچگانه به نظر برسد، چون بار داستانی آن از آثار دیگر، بسیار کمتر است.
«یوکیم»، شخصیت اول کتاب هم این‌بار نه یک‌نوجوان، که یک‌کودک است. البته زیاد نگران نباشید! اگر این‌کتاب را در قفسۀ کتاب‌خانه‌تان دارید، می‌توانید با خیال راحت آن را بخوانید. چون در کنار داستان یوکیم، مثل بیشتر داستان‌های گوردر، یک‌داستان موازی هم وجود دارد دربارۀ دختری به نام «الیزابت» که ماجراهای آن به‌مراتب جذاب‌تر از داستان شخصیت اصلی است!
این‌جا نویسنده بیشتر از آن‌که فیلسوف باشد، دین‌شناس است و از منظر الهیات قصه‌اش را روایت کرده. راز تولد درواقع شرح سفری معنوی به بیت لحم در روز کریسمس است که بهانه‌ای است برای شرح بسیاری از داستان‌های کهن انجیل دربارۀ حضرت مسیح.
دیگرنکتۀ مثبت این‌کتاب این است که به‌خاطر همین محتوای مذهبی، اطلاعات خوبی را دربارۀ دین مسیحیت و تاریخ آن در اختیار مخاطب قرار می‌دهد که چون در دل یک‌داستان قرارگرفته، از خواندن یک‌کتاب صرفاً تاریخی جذاب‌تر است. از جملات درخشان این‌کتاب می‌توان به این یکی اشاره کرد: «کارهای زیادی به نام عیسی مسیح انجام می‌گیرد که خداوند از انجام آن‌ها راضی نیست».