در اخبار نبشته‌است... | شماره بیست و هشتم

شهرستان ادب: این هفته در بیست و هشتمین مطلب «در اخبار نبشته است»، خبرهایی داریم از درگذشت دو نویسنده برجسته کشورمان، موج حمایت از نویسنده پاکستانی ضداسراییلی، کتاب شعر یک هنرمند علیه ترامپ، اعتراض نویسنده گونه وحشت به ناشران ایرانی و انتشار کتابی تازه از سیدحسن حسینی درباره بیدل. از شما دعوت می‌کنیم گزیده اخبار مهم هفته با موضوع کتاب و ادبیات -در ایران و جهان- را به روایت شهرستان ادب بخوانید:

1 هفته گذشته، دو تن از برجسته‌ترین شاعران و نویسندگان ایرانی رخ در نقاب خاک کشیدند: پرویز خائفی، شاعر و حافظ‌پژوه و دیگری محمد حاجی حسینی، طنزپرداز و همکار گل‌آقا و نویسنده برنامه پرطرفدار «صبح جمعه با شما».
پرویز خائفی متولد ۱۳۱۵ در شیراز، فرزند خائف شیرازی از شعرای زمان خود بود. او مدتی ریاست کتابخانه ملی فارس را برعهده داشت. نیز در کنار  تدریس در دانشگاه‌، مدتی سرپرست مرکز حافظ‌شناسی در آرامگاه حافظ بود. «حصار» نخستین دفتر شعر خائفی بود که در سال ۱۳۴۲ منتشر و با اقبال بسیاری از صاحب‌نظران شعر مواجه شد. «باز آسمان آبی است»، «این خاک تابناک»، «پیرار و پار»، و «کنار لحظه‌های عمر» برخی دیگر از کتاب‌های منتشرشده این شاعرند.
محمد حاجی‌حسینی، شاعر طنزپرداز متولد سال ۱۳۰۸ در تهران بود. او بیش از چهل سال با برنامه‌های طنز رادیویی همچون «صبح جمعه با شما»، «قند و نمک»، و «جمعه ایرانی» همکاری داشت. فعالیت جدی حاجی‌حسینی به عنوان طنزپرداز با دور سوم انتشار مجله توفیق آغاز شد و بعد از تعطیلی این مجله همکاری مستمری با مجلاتی چون حاجی‌بابا و نامه آهنگر داشت. با ظهور مجله گل‌آقا، حاجی‌حسینی به دلیل ارتباط نزدیکی که با کیومرث صابری داشت، در این مجله مشغول به فعالیت شد. از این طنزپرداز نامدار، آثار متعددی به چاپ رسیده است که کتاب «بهارستان طنز» و «بحر طویل» از همه شناخته شده‌تر است.

 2 کامله شمسی، بانوی نویسنده پاکستانی به دلیل شرکت در کارزار «بایکوت اسرائیل» و حمایت از مردم فلسطین مغضوب آلمان‌ها شد و به همین دلیل جایزه ادبی پانزده هزار یورویی را از او پس گرفتند. به دنبال این اتفاق موج حمایت از این نویسنده انگلیسی‌زبان به راه افتاد و نویسندگانی از سراسر جهان با امضای نامه‌ای، به این اقدامِ مسئولان جایزه ادبی «نلی زاکس» اعتراض کردند و آن را «نقض حقوق بیان» نامیدند.
«آرونداتی روی» (برنده جایزه بوکر)، «‌جان ماکسول کوئتسی»‌ (برنده جایزه نوبل ادبیات و بوکر)، «سالی رونی»‌ (برنده جایزه انکور و جایزه کتاب سال بریتانیا)، «مایکل اونداتیه» (از برندگان پیشین جایزه نلی ساکس) و نوآم چامسکی از جمله نویسندگانی هستند که حمایت خود را از «‌کامیلا شمسی»‌ اعلام کرده‌اند. این چهره‌ها در نامه سرگشاده‌ای گفته‌اند: «مسئولان جایزه «نلی زاکس»‌ تصمیم‌ گرفته‌اند یک نویسنده را به دلیل حمایت او از حقوق بشر مجازات کنند.» حامیان «‌شمسی» این سوال را مطرح می‌کنند که «معنای یک جایزه ادبی که حق حمایت از حقوق بشر و اصول اولیه آزادی بیان و آزادی انتقاد را زیر سوال می‌برد،‌ چیست؟ بدون وجود این ارزش‌ها، هنر و ادبیات به تجملاتی بی‌معنی تبدیل می‌شوند.»
کامله شمسی متولد 1973 در کراچی، تاکنون بابت آثار خود برنده جوایز بسیاری شده است. بیشتر رمان‌های او به مسأله مهاجرت مسلمانان به غرب و مشکلات آنان در کشورهای غربی می‌پردازد. او سال گذشته اجازه نداد تا کتابش به زبان عبری منتشر و در سرزمین‌های اشغالی پخش شود. او در نامه‌های به ناشر اسرائیلی نوشته بود: «من ناشر ادبیاتی نمی‌شناسم که آثاری را به زبان عبری منتشر کند اما اسرائیلی نباشد. و می‌فهمم که هیچ ناشر اسرائیلی نیست که کاملاً بی‌ارتباط با حکومت آن‌جا باشد.»

3 دوستداران سینما احتمالاً جان لیسگو، بازیگر مشهور را، دست‌کم به قیافه می شناسند. او علاوه بر بازیگری در شعر نیز دستی دارد و چندین کتاب جدی در این زمینه منتشر کرده است. به علاوه، لیسگو خواننده حرفه‌ای شعر نیز هست و این علاقه به شعر را نیز از مادربزرگش به ارث برده است که در سال‌های کودکی بر بالین او شعر می‌خواند.
آخرین کتاب او هجویه‌ای است شاعرانه در باب دونالد ترامپ، رییس‌جمهور آمریکا و عنوانش نیز گویاست: «دامپتی: عصر ترامپ به نظم». دامپتی اشاره‌ای است به هامپتی دامپتی اثر لویس کارول و امروزه به کسی گفته می‌شود که شخصیتی نامتعادل و نامیزان دارد.
البته شعرهای لیسگو یک ویژگی خاص نیز دارد، این‌که بن‌مایه تمامی آن‌ها سیاسی است. دفتر شعر او نیز که به تازگی منتشر شده است، طرحی از چهره دونالد ترامپ، را بر خود دارد. لیسگو معتقد است: «شعر سیاسی سنتی بسیار بسیار قدیمی است. امروز سیاست در تار و پود زندگی ما رخنه کرده است و سراسر وجود همگی افراد را در خود غرق کرده است. خدا را شکر، امروز طنز سیاسی نیز شرایط خوبی دارد و مخاطبان آن نیز بسیار پرشمار شده است.» لیسگو که از منتقدان جدی ترامپ نیز هست، شعری را ماندگار می‌داند که آینه روزگار خود باشد: «آثار شاعرانی چون جاناتان سویفت تا دوران ما باقی مانده است چون درباره روز و روزگار و زمانه خود حرف‌های زیادی برای گفتن دارند. آن‌ها درباره وقایع دوران خود می‌نوشتند.»


4 دارن شان را شاید مخاطبان ایرانی ادبیات کلاسیک و جریان‌های اصلی ادبیات نشناسند اما برای بسیاری از علاقمندان گونه ادبی ترسناک بخصوص نوجوانان نامی است آشنا. حالا او هم به شمار فزاینده نویسندگان خارجی پیوسته است که از دست ناشران ایرانی شکایت‌شان به آسمان بلند است و اعتراض کرده است که چرا آثار او را بدون اجازه منتشر کرده‌اند! ماجرای او البته ظاهراً پایان خوشی داشته است!
نویسنده ایرلندی متولد 1972، در متنی که بر روی وبگاه خود منتشر کرده است آورده است: «سال‌های سال است که ایران برای من مشکل ایجاد کرده است.» او البته توضیح داده است که منظور او مسائل سیاسی نیست: «من هیچ نیت پنهان سیاسی ندارم و مطلقاً قصدم بدگویی از مردم ایران به طور عام نیست. منظور من ناشران [این کشور] است.»
دارن اوشاگنِسی که با نام مستعار دارن شان داستان‌های خود را منتشر می‌کند، گویا از وضعیت انتشار آثار خود و محبوبیت آن‌ها در بین ایرانی‌ها اطلاع داشته است و ظاهرا با برخی طرفداران ایرانی خود نیز صحبت کرده است. او می‌افزاید: «به‌گمانم تقریبا تمامی کتاب‌های من در ایران منتشر شده‌اند. و البته همگی آن‌ها به صورت "غیرقانونی" وارد بازار نشر شده‌اند. برخی از این ناشران به پرسش‌های هواداران در این زمینه دروغ گفته‌اند و اعلام کرده‌اند که با من قرارداد بسته‌اند، عده‌ای نیز گفته‌اند که نتوانسته‌اند با نماینده من تماس بگیرند یا این‌که مدعی شده‌اند که من پول هنگفتی طلب کرده‌ام. هر چه می‌خواهند بگویند. واقعیت آن است که آن ها کار مرا دزدیده‌اند و بدون اجازه من آن را منتشر کرده‌اند و حق مرا نپرداخته‌اند. آنان دزد و دروغگو بوده‌اند و به همین دلیل من کتاب‌های فارسی را روی وبگاه خودم نگذاشته‌ام.» او البته در پایان اعلام کرده است که به‌تازگی یک ناشر ایرانی با او قراردادی بسته است و دو کتاب او به صورت قانونی در کشورمان منتشر خواهد شد. باری، به نظر می‌رسد تا زمانی که قوانین مرتبط تغییر نکنند، هر سال شاهد اعتراض یکی دو نویسنده خارجی باشیم!


5 در دهه‌های اخیر و به دنبال انتشار آثاری چون «شاعر آینه‌ها» نوشته محمدرضا شفیعی کدکنی، علاقمندان ادبیات با شعر بیدل دهلوی انس گرفتند و از آن زمان، کتاب‌های متعددی درباره این شاعر بزرگ هندی منتشر شده است. اما پیش از نگارش کتاب شفیعی، سیدحسن حسینی پژوهش در باب این شاعر هندی را آغاز کرده بود و بنابراین باید او را از طلایه‌داران بیدل‌شناسی در ایران بنامیم. 
«بیدل، سپهری و سبک هندی» عنوان نخستین کتاب حسینی در این زمینه است. وانگهی، او در سال ۱۳۷۹ مجموعه کامل غزلیات بیدل دهلوی را که نزدیک به سه هزار غزل را در بر می‌گیرد به صورت ضبط شده خواند که این نیز نشان از علاقه این شاعر برجسته به سراینده پارسی‌گوی هندی دارد. حالا کتاب تازه‌ای از دکتر حسینی، بیدل‌پژوه برجسته منتشر شده است که «مشق معنی بیدل» نام دارد و در حقیقت متن پیاده‌شده و ویراسته کلاس‌های بیدل‌پژوهی او در مرکز آفرینش‌های ادبی حوزه هنری است. «مشق معنی بیدل» در 25 فصل، به موضوعات متنوعی می‌پردازد: از تاثیر مولانا و سنایی و عطار و نظامی بر شعر بیدل گرفته تا معنای «وحدت وجود» و معرفی برخی تمثیل‌ها و استعاره‌های به کار رفته در شعر این شاعر که آشنایی با آن‌ها برای فهم سروده‌های بیدل مفید خواهد بود.
سید حسن حسینی، متولد 1335 که شمع وجودش در 48 سالگی به خاموشی گرایید، از چهره‌های ماندگار ادبیات فارسی بود. او تحصیلات خود را تا دکترای ادبیات فارسی ادامه داده بود. «گنجشک و جبرئیل»، «مشت در نمای درشت» و «سکانس کلمات» از جمله آثار او در شعر و پژوهش است. 


مطالب این هفته، از نوشته‌های هفته گذشته خبرگزاری مهر، فارس، ایسنا، گاردین، اکتوالیته، پابلیشرز ویکلی و با همکاری گروه ترجمه شهرستان ادب گردآوری شده است.