ای در غم تو ارض و سما خون گریسته

12 آبان 1393 19:10 | 0 نظر

| امتیاز: 5 با 9 رای

شهرستان ادب: میرزا محمدتقی حجت‌الاسلام، معروف و متخلص به «نیّر تبریزی» از روحانیان و چهره‎های درخشانِ شعر آیینی در دوره قاجار است. معروف‎ترین اثر او «مثنویِ آتشکده» در روایتِ واقعه ی عاشوراست و سپس «لآلیِ منظومه» در مدایح و مراثی. دیوانِ نیّر تبریزی سال۸۶ با عنوان «گزارش عاشقانه‎ی واقعه‎ی عاشورا» به همتِ مرحوم بهروز ثروتیان منتشر شده است.

بسیاری از شعرهای مرحوم نیّر تبریزی تاهنوز در هیئت‎های قدیمی و اصیل خوانده می‎شود و بسیاری از شعرهای او را همه شنیده‎اند بی‎دانستنِ نامِ شاعر. از جمله این دوبیتیِ بسیار درخشان که به روایتِ مناجاتِ امام حسین (علیه السلام) با خداوند متعال می‎پردازد:

الهی! اکبر از تو، اصغر از تو
به خون آغشتگانم، یک‎سر از تو
اگر صدبار دیگر بایدم کُشت
حسین از تو، سر از، خنجر از تو

در افواه نقل است که شاعر بزرگ معاصر زنده‎یاد استاد محمدحسین شهریار گقته است حاضر است تمامِ ابیاتِ خود را با این بیتِ نیّر عوض کند:

ای فرس با تو چه رخ داده که خود باخته‌ای
مگر این‎گونه که ماتی، تو شَه انداخته‌ای؟

یکی از شعرهای درخشانِ نیر تبریزی،ترکیب‎بندِ ۲٨ بندیِ او در روایتِ عاشوراست که در کتابِ «لآلیِ منظومه» آمده است. شعری که سوای تعداد بندهایش، یادآورِ ترکیب‎بندِ محتشم است. گفتنی‎ست این ترکیب‎بند نیر در همان دیوان که به اتمام بهروز ثروتیان فراهم آمده به اشتباه «ترجیع‎بند» معرفی شده.

ترکیب‎بند نیر در مجموع از ساختاری زیبا و ابیاتی درخشان فراهم آمده است. اما این میان تک‎بیت‎هایی هستند که درخشش بسیار بیشتری دارند. برای مثال این بیت که بسیار هم امروزی می‎نماید:

بی شاهِ دین، چه روز، جهانِ خراب را؟
ای آسمان! دریچه ببند آفتاب را!

در ادامه، شما را به خواندنِ بندِ زیبایی از این ترکیب‎بندِ عاشورایی دعوت می‎کنیم:

ای در غم تو ارض و سما خون گریسته
ماهی در آب و وحش به هامون گریسته‏

وی روز و شب به یاد لبت چشم روزگار
نیل و فرات و دجله و جیحون گریسته‏

از تابشِ سرت به سنان، چشم آفتاب
اشک شفق به دامن گردون گریسته‏

در آسمان ز دود خِیامِ عفاف تو
چشم مسیح، اشکِ جگرگون گریسته‏

با درد اشتیاق تو در وادی جنون
لیلی بهانه کرده و مجنون گریسته‏

تنها نه چشم دوست به حال تو اشکبار
خنجر به دست قاتل تو، خون گریسته‏

آدم پیِ عزای تو در روضه‎ی بهشت
خرگاه درد و غم زده بیرون گریسته

گر از ازل تورا سرِ این داستان نبود
اندر جهان ز آدم و حوا نشان نبود

انتخاب و معرفی: حسن صنوبری

شعر آیینی شعر عاشورایی حجت الاسلام نیر تبریزی