شهرستان ادب: سومین جلسه کارگاه شعر «خلوت نیمایی»، درس‌گفتارهای مرتضی امیری اسفندقه، شاعر در موسسه شهرستان ادب برگزار شد. علاقمندان ادبیات در این نشست با دیگر ابداع‌های نیمایوشیج از جمله وزن واژگان و اهمیت نگریستن آشنا شدند.
در ابتدای نشست سوم، امیری اسفندقه با اشاره به گفته‌ای از دکتر محمدرضا شفیعی کدکنی، درس تازه از مبحث «خلوت نیمایی» را آغاز کرد. به گفته او «شفیعی معتقد است که شعر گفتن، شعر اندیشیدن و شعر سرودن با همدیگر تفاوت دارد. از نظر او نیما شعر «می‌اندیشید»، و اخوان شعر «می‌سراید.» بنابراین سه مرحله در شعر نیمایی وجود دارد: انشا، املا و اجرا. چنان‌که حافظ گفته است: «غزل گفتی و در سفتی بیا و خوش بخوان حافظ». و مشخص می‌شود که «خوش خواندن» مرحله اجرای شعر است.»
این شاعر سپس به مفهوم انشا پرداخت و توضیح داد: «انشا در لغت به معنای «خواست خود» است، و وقتی می‌گوییم شعر نیمایی انشاست، یعنی رد پای کسی غیر از خود شاعر در شعر نیمایی یافت نمی‌شود، ولو این‌که دو شاعر الفاظ مشترکی استفاده کنند، یا هر دو از یک پنجره مشترک برای نگریستن استفاده کرده باشند. بنابراین شعر نیمایی عاریت هیچ‌کس را نمی‌پذیرد، چنان‌که شاعر سروده است: «عاریت کس نپذیرفته‌ام/آن‌چه دلم گفت بگو گفته‌ام».
اسفندقه سپس مرحله دیگر یعنی املا را شرح داد: «منظور ما از املا شیوه نگارش شعر نیمایی است. چنان‌که می‌دانیم در شعر کلاسیک مصراع‌ها را رو به روی هم می‌نوشتند، بعدها این شیوه مختصری تغییر کرد و مصراع‌ها را زیر هم می‌نوشتند. نوع دیگری هم بود که زیر هم با فاصله نوشته می‌شدند. دیگر کسی از این شیوه پیشتر نرفته است.»
به گفته این شاعر و پژوهشگر «نیما نشان داد که شعر بواقع انشاست. برخی می‌گویند انشای منظوم است اما در حقیقت منظوم نیست. بلکه کشف نظم است. چون زبان به طور کلی دارای وزن است. شاعر قرار نیست به کلمات وزن بدهد، بلکه باید بکوشد وزن آن را بیابد. نمی‌توان به واژه‌ای تحمیل کرد که مثلاً در بحر «رمل» قرار بگیرد، بلکه این شاعر است که باید در بحر واژه قرار بگیرد. هر واژه جای مخصوص به خودش را دارد. واژگان سوگندخورده خدا هستند. بنابراین نمی‌توان با آن‌ها بازی کرد، نیما این نکته را به فراست دریافت. شاعران بزرگ نیز آن را فهمیده‌اند و کشف کرده‌اند.»
وی افزود: «شاعر به واژگان وزن و نظم نمی‌دهد، بلکه خود را در وزن واژگان قرار می‌دهد. شاعر هر چه در لحظه سرایش محوتر بوده باشد وزن واژگان را آشکارتر درمی‌یابد، و منظورم از «محو بودگی» نشئگی و تخدیر نیست. برعکس، نیما تخدیر را از شعر گرفت. این نگاه برآمده از بازگشت او به طبیعت بود. او به اطراف خود نگریست و دید که همه جا پر از شعر است، تنها کافی است که آن‌ها را جمع‌آوری کند. این همان حالت طبیعی کلام است. اگر به شاگردان نیما نیز نگاه کنید متوجه می‌شوید که وزن اشعارشان برآمده از حالت طبیعی کلام است، و وزن تحمیلی نیست. همان‌طور که قیصر عزیز نیز پس از مطالعه شعر من، این تعبیر را به کار برد: «وزن در عین بی‌وزنی». این شیوه انشای شعر نیمایی است.»
امیری اسفندقه در ادامه به تعبیری پرداخت که افراد برای سرودن شعر به کار می‌برند: «برخی شاعران می‌گویند که در لحظه‌ای یا در مکان خاصی شعری به سراغ آنان آمده است، اما چنین نیست. همان‌طور که نیما نشان داده است شاعر باید چشمان خود را باز کند. نیما این قاعده معمول را به هم زده است. البته دیدن مرحله نخست است، پس از آن، شاعر باید آن‌چه را که دیده است اصلاح کند، و به اصطلاح عکاسان روتوش کند. او باید مواظب باشد که به واژه‌ای بی‌احترامی نکند، نیز واژه را از جایگاه و شأنیت خودش خارج نکند.»
این شاعر در پایان نشست سوم خلوت نیمایی گفت: «عرصه شعر نیمایی تازه آغاز شده است، بنابراین نه سهراب حافظ شعر نیمایی است و نه فروغ، و امثال اخوان و شاملو فردوسی شعر نیمایی محسوب نمی‌شوند. بزرگان شعر نیمایی در راهند، ما در آغاز راهیم، و شاعران بزرگی که تاکنون داشته‌ایم تنها راه را هموار کرده‌اند تا امثال سعدی، حافظ، بیدل و فردوسی شعر نیمایی روزی ظهور کنند.»
«خلوت نیمایی» عنوان کارگاه آموزشی بررسی شگردهای سرایش و خوانش شعر نیمایی و پژوهش درباره سبک ادبی شاعر دورانساز ایرانی علی اسفندیاری معروف به «نیما یوشیج» است، منتقدان ادبیات او را بنیانگذار و پدر شعر نوی فارسی دانسته‌اند. او با شعر خود شیوه‌ای نو در سرایش شعر فارسی پایه گذاشت، و پس از وی نیز شاعران دیگری همچون مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد و الف بامداد راه و روش او را پی گرفتند.
مدرس سلسله کلاسهای این کارگاه «مرتضی امیری اسفندقه»، شاعر و پژوهشگر حوزۀ شعر نیمایی است. نشست چهارم این کارگاه روز دوشنبه عصر از ساعت 15:30 در محل موسسه شهرستان ادب به نشانی سه راه طالقانی - روبروی سینما صحرا - پلاک 168 - طبقه چهارم برگزار خواهد شد.