«شعر نیمایی از "یعنی" پرهیز و به عالم "معنی" ورود می‌کند»

در ابتدای نشست ششم، امیری اسفندقه با اشاره به این‌که «شعر نیمایی بستگی به خواسته دل شاعر دارد» گفت: «نیما ما را بار دیگر به متون پر و پیمان فارسی ارجاع داد. متونی بی‌اضافه، یگانه و موحد. متنی که ما را به سوی توحید می‌برد. نیما درواقع می‌خواست ما را از کثرت بازدارد؛ چون شعر به دست پراکنده‌خوانان و پراکنده‌اندیشانی افتاده بود که مطالبی را به نام شعر عرضه می‌کردند.» این پژوهشگر ادبیات و شعر افزود: «نیما نشان داد که تنها شاعری می‌تواند در این حوزه قد علم کند که در حوزه کلام استقلال فردی داشته باشد.»

امیری اسفندقه، مدرس جلسات کارگاه شعر «خلوت نیمایی» در ادامه به مفهوم «املا» و شیوۀ نگارش شعر در اندیشه و طرز نیمایی پرداخت. او گفت: «در حوزۀ املای شعر نیمایی شاهد ابداعات فراوانی هستیم.» وی سپس شعری از احمد شاملو را مثال زد و پس از قرائت آن توضیح داد: «این سطور از شعر «فصل دیگر» سرودۀ بامداد را ببینید: «بر شیشه‌های پنجره/ آشوبِ شبنم است.» این بیت از آشوب می‌گوید، بنابراین شاعر نیز برای القای آشوب، مصرع را دو قسمت کرده است و زیر هم نوشته است.» امیری اسفندقه افزود: «ضمن آن‌که واج‌آرایی حرف «ش» و نیز نقطه‌های حروف، شبنم را در ذهن خواننده تداعی می‌کند. بنابراین می‌بینیم که حروف در این مصرع خود را به رخ می‌کشند و درواقع به تنهایی حرفی برای گفتن دارند. این یکی از رازهای املای شعر نیمایی است که در رسم‌الخط و شیوه نگارش تبلور می‌یابد. درواقع شاعر از «یعنی» پرهیز و به عالم «معنی» ورود می‌کند. چنان‌که در این سطر می‌بینیم که شعر خود بیان‌گر شبنم‌های روی پنجره و آشوب است.»

به گفتۀ این شاعر و پژوهشگر «در شعر قیصر امین‌پور نیز چنین املایی مشاهده می‌شود، شعری که بای این سطرها آغاز می‌شود: «اما چرا/ آهنگ شعرهایت تیره/ و رنگشان/ تلخ است؟» در این‌جا علاوه بر این‌که شاعر به شیوه‌ای نامعمول، شعر خود را با «اما» آغاز کرده است، باید به «آهنگ» و «رِنگ» نیز توجه کرد که به صورتی رندانه شبیه «رَنگ» نیز دیده می‌شود. در ادامه پاسخ شاعر به این پرسش را می‌بینیم که چنین تحریر شده است: «وقتی که بره‌ای/آرام و سر به زیر/با پای خود به مسلخ تقدیر ناگزیر/نزدیک می‌شود/زنگوله‌اش چه آهنگی دارد؟» بره‌ای که به مسلخ می‌رود اگر قرار باشد شرایط خود را توضیح دهد قاعدتاً بریده‌بریده خواهد گفت و بنابراین شاعر نیز حرفِ او را بریده‌بریده نوشته است. علاوه بر آن، شاعر بریده‌بریده راه رفتن و کوتاه گام برداشتن آن را هنگام رفتن به مسلخ نشان می‌دهد.»

«خلوت نیمایی» عنوان کارگاه آموزشی بررسی شگردهای سرایش و خوانش شعر نیمایی و پژوهش درباره سبک ادبی شاعر دوران‎ساز ایرانی علی اسفندیاری معروف به «نیما یوشیج» است، منتقدان ادبیات او را بنیانگذار و پدر شعر نوی فارسی دانسته‌اند. او با شعر خود شیوه‌ای نو در سرایش شعر فارسی پایه گذاشت، و پس از وی نیز شاعران دیگری همچون مهدی اخوان ثالث، سهراب سپهری، فروغ فرخزاد و الف بامداد راه و روش او را پی گرفتند.

مدرس سلسله کلاس‎های این کارگاه «مرتضی امیری اسفندقه»، شاعر و پژوهشگر حوزۀ شعر نیمایی است. نشست چهارم این کارگاه روز دوشنبه عصر از ساعت 15:30 در محل مؤسسۀ شهرستان ادب به نشانی سه راه طالقانی - روبروی سینما صحرا - پلاک 168 - طبقۀ چهارم برگزار خواهد شد.