از آزادی تا آزادگی

شهرستان ادب: ضمن تبریک میلاد حضرت سجاد (ع)، آزاده‌مرد کربلا،  نگاهی می‌اندازیم به «مردی که پروانه شد»، اثر «مجید پورولی کلشتری» که رمانی است با مضمون اسارت و آزادگی:

خودش در بطن روزهای انقلاب به دنیا آمده است؛ بهمن 54. شاید برای همین است که نوشتن از عظیم‌ترین تجربۀ روزهای کودکی و نوجوانی او، یعنی انقلاب اسلامی و دفاع مقدس، دغدغۀ اصلی تمام کتاب‌های اوست؛ درست مثل رمان اخیرش، «مردی که پروانه شد».

«مجید پورولی کلشتری»، معلمی که ادبیات نمایشی خوانده است و پیشتر، آثاری مانند «ما از دوکوهه آمدیم اینجا غریبیم»، «نگار ماندگار»، «من پسر باد هستم»، «فصل خواب خرگوش‌ها» و «اقیانوس مشرق» را از وی خوانده‌ایم و تجربۀ چاپ اثری موفق همچون «آواز ابابیل» را نیز با انتشارات شهرستان ادب داشته است، در «مردی که پروانه شد»، اسارت، آزادی و آزادگی را روایت می‌کند. این کتاب، حول شخصیتی به نام «عباد» می‌گردد؛ عکاسی که در جبهه‌ مشغول فعالیت بوده و به دست نیروهای حزب بعث، اسیر شده و سال‌های بسیاری از عمر خود را در اسارت گذرانده است. بر خلاف تصور اولیۀ مخاطب، داستان از زبان عباد روایت نمی‌شود، بلکه راوی، نویسنده‌ای است که با شخصیت عباد آشنا شده و اکنون، با حیرت و بهت به زندگی او نگاه می‌کند و متحیر مانده است که کدام گوشۀ آن را در کتابش به تصویر بکشد. شاید در بیانی دیگر بتوان گفت پورولی خود را در دل نویسنده‌ای قرار داده است که آمده تا راوی خاطرات روزهای سخت اسارت عباد باشد.

آن‌چه «مردی که پروانه شد» را با دیگر آثاری از این دست متمایز می‌کند، انتخاب دقیق برهۀ زمانی وقوع داستان است. زمان داستان، زمانی نزدیک به زمان حال و پس از اسارت و آزادی عباد است؛ هرچند نویسنده در گریزهایی آگاهانه و جذاب، به خاطرات زمان زندانش نیز رجوع می‌کند. انتخاب زمان حال، علاوه بر القای حس همذات‌پنداری با عباد و یا حتی نویسنده، مخاطب را به تأمل وامی‌دارد تا مصادیق عینی داستان را در زمان حال پیدا کند. علاوه بر این، نویسنده تلاش کرده است از اسارت و آزادی عباد فراتر رفته، مخاطب را با مفهومی به نام «آزادگی» او درگیر کند؛ چرا که عباد پس از بازگشت به میهن، متوجه می‌شود هیچ دستاویزی به جز قرآن و ائمۀ اطهار علیهم‌السلام ندارد. دریافت این حقیقت، موجب می‌شود عباد به من درونش رجوع کند و با توسل به این دو میراث حضرت پیامبر ^{صلی‌الله علیه و آله و سلم}، به «آزادگی» برسد. انتخاب نام داستان نیز ناظر به همین امر است و چنان که نویسنده خود در مصاحبه‌ای گفته است، «پروانه شدن نماد آزادگی در عقیده است.»

انتشارات «پیام آزادگان» که به طور جدی به نشر آثار دفاع مقدس مشغول است، این اثر خواندنی مجید پورولی را به چاپ رسانده است.