در اخبار نبشته‌است... | شماره هفدهم

شهرستان ادب: این هفته در هفدهمین مطلب «در اخبار نبشته است»، خبرهایی داریم از روش تازه شاعران نازل‌سُرا برای کسب شهرت در شبکه‌های مجازی، درگذشت یکی از چهره‌های برجسته ادبی، نابرابری در صنعت نشر بریتانیا، انتشار کتابی از دکتر میثم مطیعی و شعرخوانی شاعران آمریکایی ضد ترامپ. از شما دعوت می‌کنیم گزیده اخبار مهم هفته با موضوع کتاب و ادبیات -در ایران و جهان- را به روایت شهرستان ادب بخوانید:

1سلیم نیساری استاد برجسته ادبیات فارسی و حافظ‌شناس درگذشت. او از پیشگامان عرصه تعلیم و تربیت در ایران به شمار می‌رفت و اگرچه زبان مادری او آذری بود، نخستین‌ کتاب‌های آموزش زبان فارسی به غیرفارسی‌زبانان را خود تألیف کرد. نیساری از سال 1382 عضو پیوسته فرهنگستان زبان و ادب فارسی بود و عمده آثارش درباره سویه‌های گوناگون شعرِ حافظ شیرازی است. 
سلیم نیساری در سال ۱۲۹۹ در تبریز متولد شد. در سال ۱۳۲۱ در رشته ادبیات فارسی و علوم تربیتی لیسانس گرفت و تحصیلات خود را تا مقطع دکتری ادبیات فارسی در ایران ادامه داد. در ۱۳۲۹ برای ادامه تحصیل به اروپا و سپس به آمریکا رفت. نیساری فوق‌لیسانس را از دانشگاه لندن و دکتری در رشته علوم تربیتی و زبان‌شناسی را از دانشگاه ایندیانای ایالات متحده دریافت کرد.
از آثار سلیم نیساری می‌توان به «تدریس زبان فارسی در دبستان یا آموزش هنرهای زبان»، «دستور خط فارسی»، «غزل‌های حافظ»، «دیوان حافظ با مینیاتورهایی از استاد فرشچیان»، «دفتر دیگرسانی‌ها در غزل‌های حافظ»، «دستور خط فارسی» و «پژوهشی درباره‌ پیوستگی خط فارسی با زبان فارسی»، اشاره کرد. 
دبیرخانه شورای فرهنگستان زبان و ادب فارسی هم اعلام کرده است: «نیساری برای درمان و دیدار پسرش به فرانسه رفته بود، وصیتش این بوده که در ایران به خاک سپرده شود. پسرش در حال انجام کارهای مربوط به سفارت و انتقال پیکر او به ایران است.» تشییع او روز یک‌شنبه از محل فرهنگستان انجام خواهد شد.

2دوران امروز، دوران شبکه‌های اجتماعی مجازی است و این شبکه‌ها همه‌چیز را تغییر داده‌اند، از شیوه‌های تبلیغات گرفته تا نشر اخبار و سبک زندگی. حتی اظهار فضل هم با ظهور این شبکه‌ها شکل تازه‌ای به خود گرفته است! از جمله آفاتِ این آخری، نشر اشعار و کلمات قصار یا نقل‌قول‌هایی جعلی است که به‌وفور در صفحات چهره‌های مشهور دیده‌ایم. این چهره‌ها گاه تلاش می‌کنند تصویر فرهیخته‌ای از خود نمایش دهند و گاه بند را آب می‌دهند و مثلاً شعری نازل و دم‌دستی را به نام شاعری بزرگ منتشر می‌کنند! 
در این میان، پدیده جدیدی هم به راه افتاده است که در نوع خود جالب‌توجه است: گویا شاعران نه‌چندان شناخته‌شده می‌کوشند از این آب گل‌آلود ماهی بگیرند. بدین ترتیب که شعری از خودشان (که طبیعتاً نازل و دم‌دستی است) را در فضای مجازی به نام شاعری بزرگ مثلاً سهراب سپهری یا فروغ فرخزاد منتشر می‌کنند و پس از آن، در صفحه‌های شخصی خود جنجالی به راه می‌اندازند که چه نشسته‌اید، به ادبیات فارسی دچار خسران شد! 
این نکته را مسئول یکی از صفحات مجازی افشا کرده است که کارش مبارزه با چنین جعلیاتی است. او توضیح داده است: «اخیرا متوجه شده‌ایم که عده‌ای از مبارزه ما با نشر شعرهای جعلی سوءاستفاده می‌کنند و خودشان دست به این کار می‌زنند، به همین دلیل تصمیم گرفتیم که در صفحه‌مان فقط به جعلیاتی بپردازیم که به بزرگان ادبیات نسبت داده می‌شود.» او این خاطره بامزه را هم تعریف کرده است: «اخیرا یکی از مجریانِ رادیو جوان توضیح می‌داد که "ما باید از فرهنگ و ادب خودمان حمایت کنیم" و بعد در ادامه شعری جعلی را خواند و به سهراب نسبت داد؛ متاسفانه شعر بسیار ضعیفی هم بود: "صبح امروز کسی گفت به من/ تو چه‌قدر تنهایی/ گفتمش در پاسخ تو/ چه‌قدر حساسی".»

3به تازگی «انجمن ناشران» در بریتانیا گزارشی از اوضاع انتشارات در این کشور منتشر کرده است و یکی از ناشران نسل جدید، بر اساس همین گزارش مطلبی نگاشته است و شرح داده است که در صنعت نشر این کشور، جایی برای طبقات کارگر و همین‌طور اقلیت‌های قومی و بخصوص سیاه‌پوستان وجود ندارد.
این ناشر جوان که سیاه‌پوست است شرمن لاوگراو نام دارد و در گاردین نوشته است: «وقتی زنی جوان بودم، سرگرمیم مطالعه کتاب بود. اما هرگز به ذهنم خطور نمی‌کرد که روزی خودم را از روند تولید و آفرینش کتاب کنار بگذارند. در داستان‌هایی که می‌خواندم همیشه صحبت از افرادی بود که آرزوهای‌شان را در بزرگسالی برآورده می‌کنند و بنابراین تصور می‌کردم خودم نیز روزی به آرزوهایم برسم.»
او ادامه داده است: «از شانزده سالگی در جنوب غربی لندن در یک کتاب‌فروشی کار می‌کردم و بنابراین از همان نوجوانی به کتاب تعهد داشتم. آن روزها با مردانی الهام‌بخش برخورد می‌کردم که تأیید می‌کردند ایمان من به مطالعه بی‌راه نبوده است. اخیراً از روی تجربه متوجه شدم که اگرچه همه می‌توانند کتاب بخوانند اما فقط کسان معدودی قادرند آن‌ها را خلق و تولید کنند.»
او به گزارش هفته گذشته انجمن ناشران اشاره کرده است و گفته است که از خواندن آن و مشاهده آمار و ارقام حیرت‌زده شده است چون سهم «سیاه‌پوستان و اقلیت‌های قومی تنها یازده درصد است.» او گفته است که در صنعت نشر برای مردمانی که در پایتخت سخت کار می‌کنند جایی وجود ندارد. خانم لاوگراو به مورد خودش اشاره کرده است و گفته است با وجود تحصیلات دانشگاهی و سال‌ها کار در بهترین کتاب‌فروشی‌های لندن، نتوانسته است در صنعت نشر جایی برای خود بیابد. بنابراین مجبور شده است به برلین برود و در آن‌جا سال‌ها دوباره کار کند و سرانجام خودش انتشاراتی را راه بیاندازد که تازه در ابتدای راه است.

4دکتر میثم مطیعی از آن شخصیت‌هایی است که چهره علمی و دانشگاهی‌اش در حاشیه حماسه‌خوانی و‌ مرثیه‌سرایی‌اش قرار گرفته و باعث شده خیلی‌ها ندانند که چنین فردی در کنار فعالیت‌های هنری و ‌مذهبی جدی، فعالیت‌های تألیفی و دانشگاهی جدی هم دارد. او همراه با دکتر سیدمجتبی عزیزی، به تازگی ترجمه‌ای از کتاب «پایه‌های علم رجال» را منتشر کرده است. این اثر را انتشارات سمت، از مهمترین ناشران دانشگاهی کشور به بازار فرستاده است که کتاب‌های درسی حوزه علوم انسانی را عرضه می‌کند.
در ترجمه این کتاب، بازنگری‌های ویراست دوم نویسنده مورد توجه قرار گرفته و مترجمان کوشیده‌اند که متنی روان و سلیس ارائه و ارجاع‌دهی‌های کتاب را تنسیق کنند و با مراجعه به منابع دست اول، ضمن اصلاح برخی نقل قول‌ها، تکمله‌ها و نقدهایی نیز به صورت پاورقی بر کتاب بیافزایند.
انتشارات سمت درباره این کتاب توضیح داده است: «این کتاب به عنوان منبع اصلی درس علم رجال به تدوین شده است و برای دانشجویان دکتری، طلاب حوزوی و علاقمندان علوم حدیث منبعی مفید است.» این کتاب محصول مشترک انتشارات سمت و انتشارات دانشگاه امام صادق علیه‌السلام است که با توجه به نبود منبع درسی برای درس علم رجال در دانشگاه‌های کشور، می‌تواند خلأ موجود در این زمینه را برطرف کند.
نویسنده این کتاب، علامه شیخ عبدالهادی فضلی (۱۳۵۴ق-۱۴۳۳ق) از عالمان برجسته علوم مختلف اسلامی در دوران معاصر بود که در کنار پژوهش‌های برجسته در علوم اسلامی، بیش از چهل سال از عمر گرانبهای خویش را به تدوین کتاب‌های درسی برای علوم اسلامی اختصاص داد. پیش از این‌هم کتاب «پژوهشی پیرامون علم رجال» نوشتهٔ میرزا ابوالحسن مشکینی اردبیلی با ترجمه مطیعی و ‌عزیزی منتشر شده بود.



5هر هفته خبرهایی از مخالفت نویسندگان یا هنرمندان آمریکایی به سیاست‌های ترامپ می‌خوانیم که از داشتن چنین رییس‌جمهوری شرمنده‌اند. برخی از آن‌ها را در همین ستون نیز منتشر کرده‌ایم. تازه‌ترین نمونه، اما از این نظر جالب است که شب‌شعری با الهام از سروده فروغ فرخزاد و با شرکت شاعران مشهور آمریکایی بوده است. این شب‌شعر در مرکز فرهنگی «باس‌بویز اند پوئتز» برگزار شده است که از جمله مراکز فرهنگی مهم آمریکایی به شمار می‌رود، چیزی شبیه شهر کتابِ خودمان. نکته جالب دیگر آن‌که در برخی صفحات وبگاه این مرکز، نقل‌قول‌هایی از نویسندگان و اندیشمندان مشهور جهانی نوشته شده است و در یکی از صفحات نیز شعری از مولانا، شاعر ایرانی نگاشته شده است که در آمریکا شهرت فراوانی دارد. (البته این نکته ربطی به شب‌شعری که گفتیم ندارد.)
شب شعر ضد تحریم‌هایی آمریکا با عنوان «کسی نمی‌خواهد باور کند که باغچه دارد می‌میرد» و با هدف «نشان دادن رنج‌های مردم ایران» برگزار می‌شود. در بخشی از متن اطلاع‌رسانی این رویداد فرهنگی هنری آمده است که این نشست به نوعی واکنشی است به اظهارات دونالد ترامپ که تحریم‌های اقتصادی تحمیلی جدید علیه ایران را «سخت‌ترین تحریم‌های تاریخ» خوانده بود.
در این شب شعر برخی از شخصیت‌های مشهور در شعر امروز آمریکا حضور دارند که مشهورترین آن‌ها «چارلز برنشتاین» است. او 68 ساله است، و خود جنبش شعری در آمریکا به راه انداخته است. از دانشگاه هاروارد فارغ‌التحصیل شده است و در دانشگاه‌های پرینستون و کلمبیا شعر تدریس می‌کند. «پی‌یر ژوریس» شاعر دیگری است که در این رویداد شعر خواهد خواند. او همچنین مترجم آثار پل سلان شاعر برجسته فرانسوی است. این دو شاعر از «نیویورک» و تنی چند از شاعران برجسته دیگر آمریکایی از «واشنگتن دی سی» در این رویداد ادبی حاضر خواهند شد و روز 22 ژانویه، همزمان با سخنرانی ترامپ در کنگره، اشعارشان را در اعتراض به تحریم‌های آمریکا علیه مردم ایران قرائت خواهند کرد.


مطالب این هفته، از نوشته‌های هفته گذشته خبرگزاری ایسنا، فارس، وبگاه باس‌بویز اند پوئتز، گاردین و با همکاری گروه ترجمه شهرستان ادب گردآوری شده است.