چند سطر لبخند | معرفی بیست کتاب داستانی در زمینه طنز کودک و نوجوان

شهرستان ادب: در صفحۀ دیگری از پروندۀ ادبیات کودک و نوجوان، یادداشتی می‌خوانیم از آقای امیر سلیمانی. ایشان در این یادداشت به معرفی بیست کتاب داستانی در زمینه طنز کودک و نوجوان پرداخته‌اند.

ذهن خلاق و متفکر کودکان و نوجوانان همیشه  دنبال موضوعات تازه است.عصر ارتباطات و فراگیری آن از دسترس کودکان و نوجوانانی که کنجکاو هستند دور نمانده و آن ها این موضوع بکر و تازه را بیش از دیگران دریافته و با آن آشنا شده اند.تشویق این نسل پر جنب و جوش و فعال به کتابخوانی امر مشکلی به نظر می رسد که تنها چاشنی جذابیت و تازگی است که باعث جذب کودکان و نوجوانان به کتاب خواهد بود.یکی از عناصر جذابیت برای کودکان و نوجوانان  تخیل و امور خارق العاده است که وقتی با طنز و فکاهی همراه شود ترکیب بی نظیری را خلق خواهد کرد که جذب مخاطب خردسال به کتابخوانی را میسر می سازد.
البته مسلم است که ذات طنز و فکاهی می تواند گیرایی و جاذبه ی مطلوبی داشته باشد که حتی بدون امور خارق العاده و تخیل و صرفا با واقع گرایی در صدد جذب مخاطب بر آید، اما این امر مستلزم طنزی قوی است که کودک بازیگوش و نوجوان سخت پسند را به انتخاب چنین آثاری مجاب کند.
با این توصیفات طنز در ادبیات کودک و نوجوان با موانع و سختی های فراوانی در جذب مخاطب روبرو خواهد بود تا شاهد آثاری مطلوب و خوش خوان در این عرصه از ادبیات باشیم.نویسنده آثار طنز کودک و نوجوان باید ابتدا با مباحث روانشناسی این نسل آشنا شده و از علایق و سلایق خردسالان مطلع باشد تا بتواند با چاشنی تخیل و طنز به تولید اثری مطلوب دست پیدا کند.باید توجه داشت که محدوده سنی 3 تا 18 سال در ادبیات کودک تحت عنوان گروه های سنی به شرح ذیل مشخص گردیده است:

*گروه الف: پیش دبستانی و سال اول دبستان
*گروه ب: سالهای دوم و سوم دبستان
*گروه ج: سال‌های چهارم، پنجم و ششم دبستان
*گروه د: هفتم و هشتم و نهم دبیرستان دوره اول
*گروه هـ: دهم و یازدهم و دوازدهم دبیرستان دوره دوم

هر یک از این گروه های سنی از منظر روان شناسی کودک و مبانی ادبیات کودک دارای ظرافت ها و مشخصات خاص خود است که دشواری کار نویسنده را دو چندان می کند.مقبولیت طنز از منظر کودکان و نوجوانان چه در حیطه واقع گرایی و چه در حیطه علمی تخیلی و ادبیات فانتزی وقتی اتفاق می افتد که نویسنده مولفه های ذهنی جامعه هدف خود را بشناسد تا  جذابیت و گیرایی طنز و فکاهی به مذاق مخاطب آثارش خوش بنشیند.
 با این مقدمه، معرفی کوتاه و اجمالی از آثار داستانی مطلوب طنز کودک و نوجوان را از میان آثار منتشره ایرانی و خارجی پیش رو خواهیم داشت.

1_ غلاغه به خونه اش نرسید:
این کتاب مجموعه داستان های کوتاه طنز از مرحوم ابوالفضل زرویی نصر آباد منتشرشده توسط انتشارات کتاب نيستان است که به صورت روایت­ های طنز و هجو از افسانه ­های ماندگار نگارش یافته است. به عبارت دیگر زرویی کوشیده تا دغدغه­ ها، آرزوها و اشتباهات انسان امروز را به صورتی طنزآمیز و در قالب افسانه­ هایی مدرن بازنویسی کند.شخصیت­ های خلق شده در این اثر، توسط زرویی و به شکل و شمایل سنتی و قدیمی انتخاب شده­ اند؛ با این حال به شدت مدرن و امروزی به نظر می­رسند. افسانه­ ی دختری که با استفاده از اینترنت و «چَت» در «مَسنجر» دنبال شوهر می­ گردد، شاهزاده ­ای که به قاچاق کالا مشغول است، شترمرغی که پرواز می­ کند و جعبه­ ی سیاه هم دارد، نمونه ­هایی از این افسانه­ هاست که می­ توان روایتی طنز آمیز و البته حکمت ­آمیز از آن ها در این اثر جستجو کرد.

2_ خواستگار ذلیل مرده:
مجموعه به هم پیوسته از داستان های کوتاه طنز اثر محسن صالحی حاجی آبادی نشر موسسه روایت سیره شهدا  که در حال و هوای دهه شصت و دوران دفاع مقدس نوشته شده و ماجراى  شیطنت های یک نوجوان در روستای محل زندگی شان می باشد.اولین داستان با ماجراى خواستگاری خواهر شخصیت نوجوان  داستان آغاز می شود.

3_عشق خامه ای:
رمانی نوجوانانه از شهرام شفیعی نشر سوره مهر که ماجرای مهاجرت یک خوانده پرجمعیت تهرانی به شهری دیگر که با دردسرهای فراوانی روبروست را روایت می کند.خانوده ای که در معاشرت هایشان سعی می کنند خود را مبادی آداب نشان دهند اما در نهایت نمی توانند شخصیت واقعی خود را پنهان کنند.دردسر های این خانواده  در طول مهاجرت و سکونت در شهر جدید لحظات طنز زیادی روا خلق می کند که مخاطب نوجوان را جذب خواهد کرد.

4_مگیل:
رمانی کوتاه از محسن مطلق نشر سوره مهر که شخصیت داستان قاطری است که در جبهه جنگ تحمیلی وظیفه رساندن سلاح و مهمات و تدارکات به رزمندگان در خط مقدم را به عهده دارد. طنز ماجرا وقتی به اوج خود می رسد که این قاطر در مسیر  بازگشت باید رزمنده مجروحی که شنوایی و بینایی خود را ازدست داده را هم به عقب برگرداند. 

5_ من و ملا نصرالدین:
شاید بتوان ملا نصرالدین را محبوب ترین شخصیت تاریخی در زمینه طنز و فکاهی دانست.در طول تاریخ داستان ها و لطیفه های فراوانی با محوریت  این شخصیت محبوب طنز برا گروه های مختلف سنی نگارش شده است. مجید ملا محمدی در کتاب من و ملا نصرالدین داستانک های طنز و پند آموزی را بر اساس حکایت های مناسب برا گروه سنی کودک و نوجوان از طریق انتشارات عهد مانا روانه بازار کتاب کرده است.

6_انتقام گاز انبری ملوک گربه:
اثری از سحر پیرمرادی نشر خط خطی.کتاب حاضر شامل دو داستان کوتاه تخیلی جذاب است که در قالب طنز نوشته شده و برای گروه سنی ج مناسب است.
داستان اول قصه ی گربه ی ملوس و خوشگلی است که عاشق ماهی توی حوضۀ خانه ای شده که در آن زندگی می کند.
داستان دوم قصه ی عجیب و غریب سرگذشت دختر کوچولویی است که با ابرها دعوایش می شود.

7_ طنز و پند_ حکایت هایی از عبيد زاکانی:
حکایت هایی از میان آثارعبيد زاکانی از جمله خلاصه ای از منظومه ی موش و گربه، اخلاق الاشراف و رساله ی صد پند می باشد که توسط محمد شیخ الاسلام برای مخاطبان کودک و نوجوان به صورت مصور بازنویسی شده است.این کتاب توسط نشر آرایان  در بازار کتاب عرضه شده است.

8_حرف های آبدار:
این کتاب در واقع منتخب حکایت های کوتاه طنز از کتاب لطایف الطوائف از فخرالدین علی صفی نویسنده قرن دهم هجری است که به زبان امروزی بازنویسی شده است.این کتاب از آن جهت که نسل نوجوان را با متون پیشین آشنا می کند حائز اهمیت است.سید سعید هاشمی این کتاب را به صورت مصور توسط نشر عهد مانا برای مخاطبان نوجوان عرضه کرده است.

9_موش و گربه و باقی دوستانا:
اثری از سید علی شجاعی که بازنویسی داستان موش و گربه عبيد زاكاني برای انتقال مفاهیم و اندرز ها  به مخاطب کودک و نوجوان به زبان امروزی است.نویسنده این کتاب تلفیقی از متن و شعر را برای روایت داستان خود انتخاب کرده که به صورت مصور توسط نشر کتاب نيستان منتشر شده است.

10_خاطرات یک خون آشام عاشق:
روایت فرهاد حسن زاده از زندگی یک پشه به نام میگوری است.این داستان طنز که برای کودکان نوشته شده، توسط نشر چرخ و فلک در بازار کتاب عرضه شده است.میگوری که نامزدش جیگوری توسط یک آبمیوه فروش کشته شده است در تلاش برای انتقام است اما قلب مهربانش مانع از این کار می شود

11_مهمان مامان:
این کتاب اثری داستانی به قلم هوشنگ مرادی کرمانی از نشر نی می باشد. داستان، روایت مهمان سرزده ای  که دغدغه مادر خانه پذیرایی مطلوب از آن هاست.هر چند اثر سینمایی هم از آن اقتباس شده است اما خواندن این کتاب از این  جهت مورد توجه است که  هوشنگ مرادی کرمانی نثری درخور و شیرین  دارد و ظرافت های داستان نسبت به اثر سینمایی دو چندان است.

12_ایرج خسته است:
روایت جذاب داوود  امیریان از رفتار های خنده دار یک نوجوان تنبل و خسته در میدان جنگ که گاهی با شیطنت هایی مثل آوردن یک گربه از مرخصی به چادر رزمنده ها و خلق موقعیت های طنز همراه است.این اثر توسط نشر سوره مهر منتشر گردیده است.

13_ دار و دسته دار علی:
مجموعه داستانک های طنز برا نوجوانان که توسط اکبر صحرایی در چند مجلد از سوی انتشارات سوره مهر وارد بازار کتاب شده است.ماجراهای طنز آمیز که در موقعیت های مختلفی در جبهه جنگ اتفاق می افتد.

14_شربت آرزو:
رمانی طنز از میشاییل آنده آلمانی با ترجمه آیدا علوی  که توسط نشر پیدایش منتشر شده است.این رمان که برای نوجوانان نگارش یافته است داستان همکاری یک گربه و یک کلاغ برای نقش بر آب کردن تلاش های شیطنت آمیز یک خاله و خواهر زاده جادوگر است. 

15_موش گریز پا:
داستانی با فضای کودکانه از بورلی کلی یری با ترجمه پروین علی پور که توسط نشر افق به بازار کتاب عرضه شده است. داستان زندگی یک موش که در یک هتل کوهستانی زندگی می کند و چون از اذیت کوچک تر ها و نصیحت های بزرگ تر ها خسته شده است تصمیم به فرار می گیرد و با یک موتور سیکلت ماجراجویی خود را آغاز می کند.

16_ غول بزرگ مهربان:
اثری درخشان از رولد دال که ترجمه های متعددی از آن در کشور ما توسط ناشران مختلف منتشر شده است.قصه آشنایی شبانه یک کودک به نام سوفی که در یتیم خانه زندگی می کند با یک غول هشت متری که بر خلاف سایر غول ها مهربان است و دوست دارد با انسان ها دوست شود. مخاطب این رمان کودکان هستند و قوت داستان به حدی است که یک اثر پویا نمایی پر هزینه نیز بر اساس این داستان ساخته شده است.

17_آقای روباه شگفت انگیز:
داستان کودکانه دیگری از رولد دال با ترجمه ساغر صادقیان که نشر مرکز آن را منتشر کرده است.داستان از جایی شروع می شود که آقای روباه به همراه خانواده اش در همسایگی سه مزرعه دار زندگی می کند و برای سیر کردن شکم خانواده اش مرغ ها و غازهای آن ها را شکار می کند. برای همین سه مزرعه دار دست به کار می شوند تا از شر آقای روباه خلاص شوند. اما آقای روباه شگفت انگیز هم بی کار نمی نشیند و تلافی می کند.

18_تیمی کارناگاه:
مجموعه چند جلدی از استفان پستیس با ترجمه زهره خرمی که توسط نشر پرتقال در دسترس مخاطبان  خردسال قرار گرفته است.داستان یک کارآگاه 11 ساله به نام تیمی که دستیارش یک خرس قطبی به نام گنده است.تخصص این کارآگاه در پیدا کردن سوژه هایش راه حل های خنده دار و خرابکارانه است که موقعیت های طنز را ایجاد می کند.

19_گورخر گلادیاتور _ مبارزه با رومی ها:
اثری از گری نورتفیلد با ترجمه آیدا پاکزاد که از آثار رمان طنز کودکان انتشارات هوپا است.داستان گورخری به نام جولیوس که به همراه یک شیر زخمی به نام میلوس و یک گراز ساده لوح به نام کورنلیوس به دست رومی ها اسیر می شوند و برای نجات جان خود و آزادی از اسارت آن ها مجبور می شوند مثل گلادیاتور ها به مبارزه بپردازند. 

20_پلیس قهرمان:
رمان طنز کودکانه نشر پرتقال اثری از دیو پیلکی که محمد سعید دانشمندی آن را ترجمه کرده است.این کتاب داستان یک سگ پلیس را روایت می کند که بدنی مثل انسان ها دارد و وسوسه های طبیعی اش از جمله علاقه به شکار سنجاب ها او را از مسئولیت های پلیسی اش دور می کند و این مسئله موقعیت های خنده داری ایجاد می کند اما پلیس قهرمان باید تمام تلاش خود را به کار بگیرد تا قهرمان بماند.