حرف‎های شاعر و طنزپردازِ معروفِ کشور درباره داستان‎نویسی برای انقلاب

خیلی خلاصه من راجع به این چیزهایی که خواندم اشاره خواهم کرد. دوستانی که کار داستان می کنند قطعا با ادبیات برون مرزها هم صد در صد آشنا هستند زیرا خیلی وقت ها که بحث مبانی می شود از نظریه‏های آنان استفاده می کنیم یا مطابقت می دهیم آنچه را که در ذهن ما هست راجع به قصه و داستان و این حرف ها. اتفاقی که کمتر در اینجا می‏افتد. در پرانتز بگویم که آن امتیازها و ارجمندی‏هایی که کارها دارد سرجای خودش، یعنی تشکر آن ها سرجایش. اما مشکل اصلی در کار ما این است که ما نمی‏گذاریم آن فضاسازی در کارمان به وجود بیاید. شاید هم مشکل این است که هم آشنا نیستیم و هم با آن می‏خواهیم بازی کنیم و آن را به صورت تئاتر دربیاوریم. فرض کنید چیزی از انقلاب را شنیده ایم و می‏خواهیم آن را بر اساس شنیده‏هایمان فقط ترسیم کنیم. یعنی همه چیز را حس نکردیم البته این به این معنی نیست که باید حتما در این دوران بوده باشیم. خوب اینها الان با این پیشرفت‏هایی که در تکنولوژی و چاپ و اینها داشتند اوضاع را عوض کرده اند. شما الان در وبلاگتان چیزی می گذارید و یک نفر در قطب شمال، لب تاپ روی پایش است و در حال سورتمه راندن می‏تواند مطلب شما را در لحظه بخواند! الان دیگر نمی شود گفت که دسترسی به چیزی نیست. می‏شود با یک ابزار ساده مرتبط شد و دید که چه خبر است.

شما قطعا سلاخ خانه‏ی شماره‏ی 5 را از وو نه گات خواندید و یا شنیدید. شما وقتی می‏روید آن را مطالعه می‏کنید می‏بینید که هیچ جا نمی‏آید فرض کنید مثل ما که بعضی وقتها می‏خواهیم بگوییم «شاه» تا آخر داستان حتی اگر داستان کوتاه هم که باشد سه چهار بار می‏گوییم «شاه جنایتکار». خوب اینکه شاه جنایتکار است را قبول داریم، ولی می توانیم این شاه جنایتکار را به این شکل نیاوریم، به جایش فضا را جوری ایجاد کنیم که جنایت از در و دیوار ببارد و در این صورت حتی شاه می‏تواند آدمی باشد که بیاید لبخند بزند و چهره اش غرق شادی باشد، ولی ما باز هم جنایت را می‏بینیم. نمی‏خواهم اشاره کنم به داستان فرد خاصی مثلا می‏خواهیم یک جا تنفر خود را نشان دهیم. به فلان چیز آب دهان می‏اندازیم و فکر می‏کنیم حتما باید این اتفاق بیفتد تا او تحقیر بشود. ما آن داستان را که نگاه می‏کنیم اولا یک اتفاق بزرگی در زبان می‏افتد، ظرفیت‏ها و ظرافت‏های زبان خیلی کاربرد دارد در آنجا غیر از این که فقط برای مفهوم زبان استفاده کرده باشد، چون اگر ما در داستان بخواهیم از زبان فقط برای بیان مفهوم استفاده کنیم، خوب دیگر این  داستان ما شناسنامه ای ندارد . داستان من با داستان شما فرقی نمی‏کند. مثلا شعرهایی که در روزگار ما هست 50 تا شعر می‏گذاریم کنار هم نمی‏توانید تشخیص دهید که مال کیست حتی گاهی حدس می‏زنید مثلا این مال 2 شاعر است نه 59 تا شاعر. برای اینکه مشخصه ای ندارند. این یک بخشش می‏تواند ندیدن آن دوره و قوتی که در آن شکل کاربرد زبانمان مثلا به کار می‏بریم جبران بشود. وقتی سلاخ خانه‏ی شماره‏ی 5 را نگاه می‏کنید، می‏بینید جنگ چنان به سخره گرفته می‏شود و در عین حال اصلا احساس ابتذال نمی‏کنید که یک نفر می‏خواهد به هر قیمتی جنگ را مسخره کند. جنگ سرجای خودش به شدت جدی است ولی در عین حال که جدی است شما می‏بینید که جنگ در سر تا پای داستان زیر پا له می‏شود، بدون اینکه شعار بدهند و بدون اینکه بگویند مثلا مرگ بر جنگ. فضا جوری است که تا آخر جنگ در عین حال که درشت معلوم است که جنگ چیست، له می‏شود. و کسانی که به اصطلاح مقاومت می‏کنند و زندگیشان به تصویر کشیده می‏شود.

در هر صورت این اتفاق که در شهرستان ادب افتاده است، که با نویسنده ها ارتباط پیوسته دارند، اتفاق خیلی مبارکی است. طوری هست که فکر می‏کنم خیلی جاهای دیگر باید اینجا را الگو قرار دهند و بیایند ببینند این همه سال چه اتفاقی بیرون افتاده و اینجا چه اتفاقی دارد می‏افتد که به اصطلاح پیش درآمدش خیلی امیدوار کننده است. من خیلی شاید راجع به کارهایی که اینجا هست نمی‏توانم حرفه ای صحبت کنم و نمی‏خواهم هم که صحبت کنم. یک بار چیزی را نوشتم و به دوستم گفتم که داستانی نوشتم، بعد در همان جا این ذوق را با اعتراضش در نطفه خفه کرد. داستانم اتفاق رمانتیکی در نانوایی بود، من عجله داشتم برای نان خریدن و یک نفر هم جلوی من ایستاده بود. من می گفتم چندتا نان می‏خواهی؟ بعد او فقط نگاه می‏کرد و پاسخی نمی‏داد و من هم ناراحت می‏شدم، در عین حال صف به جلو می‏رفت. بعد من از کوره در رفتم و گفتم بچه جان! چند تا نان می‏خواهی؟ مگر کری؟ بعد نفر جلویی برمی‏گردد و بچه را به طرف خودش می‏کشد و یک نگاه به من می‏کند و نگاهی به بچه و می‏گوید این پسر من است و کر و لال است. آخر قصه‏ی من این است که من نفهمیدم که چه زمانی جلوی تنور رسیدم. نانوا به من گفت که چند تا نان می‏خواهی؟ مگر نمی‏شنوی؟ ته ذوق و اوج توانایی من در داستان این بود! (با خنده) که چند سال پیش در نطفه خفه شد! اگر هم ادامه پیدا می‏کرد ته آن یک قلب و یک تیر در وسط آن و یک کاسه هم زیر آن بود که خون در آن بریزد! این اتفاق قطعا برایش پیش می‏آمد!

 می‏خواهم بگویم بخشی از چیزهایی که اتفاق افتاده است در انقلاب بخشی است که واقعا نمی شود با نوشتن آن را به اصطلاح مجسم کرد. آن فضایی که مادری در خانه هیچ کاری نمی تواند بکند، زن با آن شرایطی که در قم هست باید حجاب را نگاه دارد و نمی‏تواند خیلی واضح در  جامعه و جمع بیاید، حتی نمی‏تواند با صدای بلند شعار بدهد ولی گاردی ها چنان فرار می‏کنند از کوچه و پس کوچه های «چهار مردون» برای اینکه شنیده اند تعدادی از زن هایی که شوهرانشان ماشین های سنگین دارند و تعویض روغن می‏کنند، این روغن ها را در خانه نگهداری می کنند و داغ می‏کنند و بارها از بالای پشت بام روی سر گاردی‏ها ریخته اند. به بچه ها گفته اند و آن‏ها گاردی ها را به سمت پنجره‏ها کشیده اند و روغن داغ را روی سر آنها ریخته اند. ببینید کسی که اصلا مبارزه نکرده و یا اصلا نمی‏داند الفبای مبارزه را و نمی‏داند که مبارزه چیست، ولی در فضایی قرار گرفته که می‏تواند این کار را انجام دهد و این کار را می‏کند. این دیگر چیزی نیست که در داستان بتوان آن را به سادگی نوشت، نمی‏شود این کار را کرد اگر این کار را بکنی شاید شکل داستان در نیاید چون این طور داستان ها همان طور که آقای عزت شاهی می‏گفت باید  کمی بیشتر باشد، چرا که بر فرض اگر بخواهند کتابش را فیلم بکنند، چیزهایی باید اضافه کنند که کارگردان بتواند بگوید این خاطره ساختار داستانی پیدا کرده است.

فرض کنید شما از این به بعد، فلان کاری را که نکرده اید در داستانتان باشد یا مثلا چیزهایی که تصویر می شد و نمی شد که تصور شود، مثلا شما در خانواده ای هستید که هیچ کس موافق کاری که می کنید نیست، حتی یک نفر نیست که سر سوزنی نگاه انقلابی داشته باشد مثلا در این چنین جایی شما می‏خواهی که به تظاهرات بروی. چیز به همین سادگی که می‏خواهی همراهی کنی دیگران را ، دو تا شعار بدهی و برگردی. این خیلی فرق می‏کند با جایی که پدر خانه خودش در زندان است. پدر زندانی سیاسی است و این پسر آن پدر است، اصلا انتظار دارد که پسر هم همان کار را انجام دهد. خوب اینها مثلا وقتی فکر می کنند که یک همچین چیزهایی را باید به تصویر بکشند تاثیرش خیلی زیادتر است از اینکه کسی یک مرتبه حس می کند که انقلاب و یا چیزی دارد شکل می‏گیرد و اینکه من در آن دخالت داشته باشم، چقدر مهم می‏شود همه‏ی عوامل به اصطلاح بازدارنده است برای این آدم ولی این اتفاق می‏افتد. کسی که درس و زندگی اش را کنار می گذاشت. مثلا درست در بحبوحه‏ی درس‏ها تعدادی از بچه‏ها می آمدند به آزمایشگاه‏ها و آزمایش های فیزیک انجام میدادند و یه عده‏ای هم از بچه‏ها می‏رفتند ببینند جای اسید و فلان را کجا گذاشته‏اند تا بتوانند نصف شبی بیایند تا بتوانند مواد را بردارند تا چیزی درست کنند و یا بچه‏هایی که نقشه می‏ریختند تا دستگاه پلی کپی را  بروند بدزدند. حتی این حرکتی که شایسته نیست را نه به معنای آنچه که کمونیست ها می‏گویند که «هدف وسیله را توجیه می‏کند» ولی بالاخره با کلی معذرت خواهی از خلوت خودشان! بروند و این کار را بکنند به جای اینکه چهارچوبی درست کنند و استنسیل پیچ کنند رویش و قلم مو را چهل بار ببرند و بیارند و سوراخش کلفت باشد و دیگر قابل خواندن نباشد و یکی دیگه و یکی دیگه و خلاصه کارهایی که خود آقای عزت شاهی می‏دانند چه جوری اعلامیه چاپ می‏کردند. من یادم می‏آید یکی از دوستان گفت که اینجوری خیلی معلوم است که ما اعلامیه می‏نویسیم با دست و این معلوم است که کار ما خیلی ابتدایی است و دست ما به هیچ جا بند نیست. ما باید یک کاری بکنیم که آنها فکر کنند که ما خیلی تشکیلات و اینها داریم. یک کتاب خریداری می شد و یک نفر می‏نشست که می‏دانست در فلان اعلامیه این تعداد کلمه ی «است» نیاز دارد و فلان تعداد کلمه های دیگر.  اینها را از کتاب میبرید و بعد یک نفر که به لحاظ گرافیکی کاری بلد بود اینها را می‏چسباند. از روی این کپی می‏گرفتند و سایه‏های آن را به اصطلاح با قلم میگرفتند بعد که این درمی‏آمد تصور می شد حروف چینی شده و بالاخره خیلی فرق می کند این تصور که شما با دست می‏نوشتید با این تصور که اینها هرچه باشند بالاخره یک چیزهایی دارند. خوب این خیلی فرق می‏کرد و خیلی مهم بود. یک چنین چیز ساده چقدر می تواند این حس را منتقل کند که چقدر این اهمیت دارد و به چه چیزی هم فکر می‏کردند که هی با آن امکانات کم نشان دهند ما اینقدر جدی هستیم. مثل آن خاطره ای که از جبهه یکی از دوستان تعریف می‏کردند که حدود چند صد متر خط بود، تا نیرو برسد من به تنهایی هدایت می‏کردم و از پشت این سنگر به پشت سنگر دیگری می‏دویدم آنجا یک حرکتی می کردم و دشمن فکر می‏کرد که پشت هر سنگر کسی هست. با اینکه در آنجا نهایتا یک نفر بود و آنها می‏توانستند به راحتی نفوذ کنند. اینکه با آن امکانات شما به هر شکلی عظمت خود را نشان دهی، چون بالاخره تاکتیک و اینجور چیزها، در جنگ، کلک و حقه اسمش خیلی محترم و مبارک می‏شود و اشکالی ندارد. شما می توانید در جنگ هم از روبرو هم از پشت به دشمن خود حمله کنید،می‏توانید به قول معروف خیلی ناجوانمردانه از پشت به دشمن خنجر بزنید جنگ است اینجا بنا نیست که بگویید ببخشید اجازه می‏فرمایید من شما را خنجر بزنم؟ خب قطعا اجازه نمی‏دهد به شما! درهر صورت می‏خواهم بگویم که از کنار خیلی ازاین ظرافت‏ها رد شدیم.

اتفاقی که برای خیلی افتاده  که اصلا کسی در خانواده نباشد که اهل این مسائل باشد و یکی هم مثلا به پدر خانواده خبر می‏داد که مثلا  حسن آقا را نزدیک حرم دیدیم که شعار می‏داد. چنین بنده ی خدایی قبل از مسائل آنجا، باید یک پاسخ برای اینجا می‏داد که اصلا چرا رفتی؟ یعنی با بعضی بچه ها هیچ همراهی ای نمی‏شد طوری که کارها باید مخفی می‏بود. خوب تصویر اینجور چیزها عظمت کار را خیلی نشان می دهد تا قصه ی کسی که مثلا تمام خانواده شان اهل مبارزه اند. ما داشتیم کسانی را که فرض کنید پسر آیت الله خزعلی، حسین خزعلی با من همکلاس بود، دبیرستان شهریار، ما چهارسال با هم همکلاس بودیم و پشت یک میز می‏نشستیم، بعد که حسین در کوچه‏ی آبشار، تیر خورد و شهید شد ما با هم رفته بودیم آنجا. حسین دوچرخه‏ای داشت آن را گذاشت و ما با هم سر خیابان رفتیم که گاردی ها که تازه آمده بودند قم، حسین را نشانه گرفتند و او شهید شد. این حسین، همان موقع خب آقای خزعلی زندان بود و در تبعید بود و برای خانواده‏ی ایشان اتفاقاتی می‏افتاد. خوب اینطور آدم‏ها راحت تر می توانستند در مبارزه باشند تا آن نمونه ای که عرض کردم.

خیلی زوایای اینطوری هست که دیده نشده است حتی نگاه به کسانی که بعدها جزء کسانی شدند که رو در روی ما ایستادند. باید در داستان‏های ما آسیب شناسی بشود که چرا این آدم اینطوری بعدا آنطوری شد. کلیات گفته شده است ها. منظورم این است که در داستان با آن حس داستانی ببینیم چه اتفاقی می‏افتد. این آدمی که فرض کن بعدا به گروه پیکار رفت. حسین خراسانی،حالا آن طرفش را کاری نداریم رحمانیت خدا آن قدر هست که آن طرف خودش می داند چه کار کند. به هر حال حسین خراسانی کسی بود که بچه‏های ما اگر جرات نمی کردند و نمی‏توانستند کاری را انجام دهند به این می‏گفتند. من یادم است که بالای پشت بام حمام صفائیه خوابیده بودیم یک نارنجک دستی بود، بچه‏ها قرار بود سر کوچه‏ی قیام، تظاهرات کنند بعد قرار بود گاردی‏ها از طرف خانه‏ی آدابی نامی بود که مرکز حکومت نظامی بود جلو بیایند و بعد خیابان هم خلوت بود، وقتی رد می‏شوند ما این بالای پشت بام _که یک درخت بزرگی روی پشت بام را گرفته بود،_ می‏توانستیم مخفی شویم کف پشت بام. یک دوشکایی هم در مقر آنجا بود دورتر مثلا از روی هوا 500 متر آن طرف تر. من یادم است با اینکه من خودم نارنجک را ساخته بودم، کارهایش را خودم انجام داده بودم و دوست داشتم که خودم اینکار را انجام دهم و پرتاب کنم تا سرو صدایی را ایجاد کند که اینها وحشت کنند تا جلو نیایند. بعد وقتی من آمدم فتیله‏ی آن را روشن کنم _آن موقع خب این نارنجک، خیلی ابتدایی بود بعدها کار حرفه ای شد_ یک دفعه نتوانستم آن را روشن کنم، یعنی کبریت را اصلا نزدم. گفتم حسین دوشکای آنها اگر بفهمد که چیزی هست، اینجا را می‏زنند، دست من را گرفت و گفت تو دیگر نمی‏خواهد با من بیایی، با اینکه دو سال از من کوچکتر بود و 16 ساله بود، نارنجک را گرفت و انداخت و همان روز روزنامه نوشت که چند تا از ماموران فلان زخمی شدند و دیگر آنها به این راحتی و با این شرایط آنجا نمی‏آمدند. بعد همین آدم یک دفعه می‏خوانید که حسین خراسانی به جرم بمب گذاری در راه آهن قم دستگیر شد و چند وقت بعد هم می‏بینید که اعدام شد.

خوب این اتفاق چطوری‏می‏شود؟ چه شد که این آدم اینطوری شد؟ چه کسی مسئول است و چه  کسی باید این را داستان کند و به دیگران بگوید که ما این آدم های اینطوری را از دست دادیم؟ یک بار جایی بودم و سوالی از من شد که شما حسین خراسانی را می‏شناسید؟ من گفتم بله، و بعد گفتند نظر شما درباره‏ی ایشان چیست؟ من گفتم ایشان خیلی حیف شد. گفت : یعنی چه که حیف شد؟ طرف آدم کشته است! جنایت کرده است. گفتم نه شما مثبت تر نگاه کن، اگر او کسی را داشت و اگر او را می‏دیدند، گفت: باید قربان- صدقه‏ی او می‏رفتیم؟ گفتم بله باید قربان-صدقه‏ی او می‏رفتیم و او را می‏توانستیم حفظ کنیم به جای اینکه به آن طرف مرزها برود در همین جا با یک میلیونیوم هزینه او را در اینجا نگاه داریم این کار را نمی‏کنیم و بعد آن طرف مرزها که می‏رود باید میلیاردها دلار خرج کنیم تا صدای او را خاموش کنیم. خوب این‏ها کوتاهی هایی است که در مدیریت‏های سیاسی و فرهنگی وجود داشته است. اینها را باید ثبت کرد که چطور انسانی اینطوری متحول می شود در داستان ها که یک دفعه انسانی متحول می شود! اینطور چیزها هم در داستان تصویر شود که چطور شد که متحول شد؟ یعنی تحول منفی از آن جنس که شاعر گفته «خاکم به سر ترقی معکوس کرده ام» این هم خیلی می تواند سوژه باشد، به جای اینکه هی تکراری فضا را مجسم کنیم که شاه موجود کثیف و جنایتکاری بوده و یک عده آدم مخالفت و مبارزه می کردند و یک عده ای که مبارزه کردند، قطعا در مضیقه بودند و مشکلاتی برای آن‏ها پیش آمده است  و عواطف بین مردم بوده و مردم با هم همراه بودند و ...همه‏ی فضای داستان‏های انقلاب ما با یک مقدار بی انصافی این بوده است. حالا ممکن است 4 تا کار خوب هم پیدا کنید و بگویید پس اینها چیست، ولی با یک مقدار بی‏انصافی واقعا این است. یعنی اینکه کسی که این مطلب را می‏خواند چیز خاصی را به دست نمی‏آورد یک کلیتی هست از کسی که شر است و یک طرف هم خیر است و آنی که شر است، آزاد است و کسی که خیر هست کارهایش را باید با مصیبت و سختی انجام دهد،آخرش این است.

این خیلی ساده است بعد از این همه جنگ شدن در کوچه پس کوچه‏های قم، خیلی از مردم در قم درهای خانه‏هایشان را باز گذاشتند تا زخمی ها فرار کنند. با بچه‏ها سر گذری در چهار راه سجادیه ایستاده بودیم، سر چهارمردان گاردی‏ها نمی‏آمدند داخل، مغازه‏ها بسته بود و آنجا خیلی خلوت شده بود، ما آنجا شعار می‏دادیم با بچه‏ها و حواسمان نبود که یک وانتی آمد از جلوی ما رد بشود، ما به هوای آن عقب بودیم که آن ها هم عقب بودند، ولی یک دفعه ترمز کرد و 6 ،7 نفر گاردی از کف وانت پریدند مثلا 3 متری ما. خب ما دیگر نمی‏دانستیم که باید چه کار کنیم . چون نه اسلحه در آوردیم و نه چیزی یکی از بچه ها نهایتا یه سه راهی داشت که آن جا جای انداختن آن نبود. تنها کاری که می توانستیم بکنیم فرار بود و تنها جایی که قبلا شناسایی کرده بودیم کوچه ای بود که طاقی داشت، من فرار کردم داخل آن کوچه، دیدم که کوچه بن بست بود! حالا این جایی که من رفتم با سر کوچه 12،13 متر فاصله داشت من فقط به دیوار تکیه دادم و هیچ کاری نمی توانستم انجام دهم به دری که درست روبه روی اینجا بود تکیه دادم، گاردی به آنجا رسید و گلن گدن را کشید در حالی که گلوله را شلیک کرد به سمت من، در خانه باز شد و من افتادم بغل یک پیرزن! هر دو افتادیم و گلوله دیوار را سوراخ کرد. پشت بام های آنجا را دوستان دیده اند همگی به هم وصل است مخصوصا آن محله ها از این طاق ضربی هاست و همگی به هم وصل هستند که من بعد از آن از پشت بامی به پشت بام دیگر پریدم و وارد محله‏ی دیگر شدم و از یک کوچه‏ی دیگر به اصطلاح سر در آوردم.

می‏خواهم بگویم این چیزهای ریز بوده است. همراهی ‏های مردم حتی دلسوزی های آن پیرزن که می‏خواست کاری کند که من را نگاه دارد تا ببیند من طوریم شده است یا نه که من دیگر آنجا نایستادم، خوب این اتفاق‏ها زیاد افتاد در قم ، که خیلی ها را مردم مخفی می‏کردند. یا کسانی، افرادی که از زندان بیرون آمده اند را حمایت می‏کردند، اینها چیزهای طبیعی در جنگ ها و انقلابهای دنیاست، اینها اگر تصویر نشود هم شاید خیلی چیزی را از دست ندهیم، اگر این کارها نباشد، عجیب است. اتفاق هایی که به انقلاب منجر می شود، باید این چیزهای ساده باشد. مادر گذشته از اینکه یک پسرش شهید شده است پسر دیگرش هم قرار است شهید شود. اینها در جنگ ما مخصوصا در انقلاب و جنگ، شهامت‏های کلان تر این را داشتیم که اینها چیزی در پیش آن نبوده است. اصلا تمام هستی و زندگی و ایل و تبار این فرد برایش اهمیت نداشته باشد در مقابل به دست آوردن چیزی مثل انقلاب و پیروزی در جنگ و حداقل اینکه به دشمن بفهمانیم که آن ملتی نیستیم که شما فکر می‏کنید و همیشه مقاومت را خواهیم داشت. اینها به تصویر کشیدنشان خیلی تکراری شده است هر داستان انقلابی که می‏خوانید آن داستان ها در آن هست.

ببینید فیلم «لیلی با من است» که یک فیلم جنگی و طنز است و یک فیلمی که اسمش را نمی‏برم آن هم آنقدر طرفدار دارد. خیلی طرفدار دارد. هر دوی آنها در یک فضا است اما در آن فیلم یک  شخصیت ببینید چه کار می کند،چقدر آن جنگ برای ما مقدس است در عین حال که شوخی هست اما یک سر سوزنی ارجمندی جنگ به آن معنا که برای ما با آن شرایط جنگ ارجمند است کم نیست، چقدر این ارجمندی آن جا هست و چقدر خود را به رخ می کشد. چقدر این پیداست فقط برای اینکه یک کارگردان کار خود را به درستی انجام می‏دهد. آن فیلم دیگر تنها تکرار این چیزهاست، یک نفر فرض کن جبهه می‏رود، جانش را کف دستش گذاشته همراه بشود ایثار بکند ، وقتی غذا و تدارکات رسید خود را نشان ندهد که گرسنه و تشنه است این ها چیزهای خیلی عادی است که در اولین برخورد ذهن با موضوع در ذهن ایجاد می‏شود.

آن چیزی که در داستان ها باعث میشود که شگفت زده بشویم کم است. مثلا یک داستانی بخوانی که شگفت زده بشوی و یا اگر یک داستانی را در وبلاگ خودت گذاشتی به آن هجوم بیاورند، به خاطر شکل و شیوه ای که ارائه دادی. یعنی یک چیز جدید یک اتفاق جدید ،نمی‏گویم که اصلا اتفاق نیفتاده است، نه داریم کارهایی که استقبال شده است و زوایایی ناگفته از انقلاب گفته شده، شما همین کتاب استاد عزت شاهی را بخوانید _واقعا چند نفر آن کتاب را خوب خوانده اند؟_ آن کتاب را باید چند بار خواند، چند بار خواند تا در آن فضا قرار گرفت با اینکه می‏توان گفت در آن کتاب هم چیزهایی بنا به دلایلی شاید گفته نشده ولی این کتاب به تنهایی بار خیلی حرفها را از تاریخ انقلاب به دوش کشیده است، به تنهایی خیلی از فضاهای آن زمان را به تصویر کشیده است. خیلی چیزهایی که من با اشاره از کنارش رد شده ام، آنجا عمیق ترش هست. خیلی آدم هایی که بلاهایی سر خود و خانواده‏هایشان آمده تا به این شرایط رسیده اند. آدم این را که بخواند بعد آن وقت می‏فهمد که  وقتی می‏گویند «فتنه» یعنی چه، آن وقت است که می‏فهمد وقتی می‏گویند «دستاورد انقلاب» یعنی چه، این کلمات دیگر برای پر کردن مقاله نیست. «دستاورد» را رویش درنگ می کنی که یعنی چه؟ این دستاورد بار معنایی عجیبی دارد که آن هاست  که تصویر شده، آن وقت چقدر راحت تن می دهی به این که چیزی که به بهش می گوییم «انقلاب»، چیزی که به آن «نظام» می‏گوییم درست است و هیچ چیز را به حساب خودش نمی‏گذاریم. ضعف ها را به حساب خود نظام و راه نمی‏گذاریم. این خیلی مهم است که ضعف ها را به حساب خود راه نگذاریم. راه که سرجای خودش است  ترسیم شده. به قول «اسماعیل امینی» که می‏گفت: « بعضی از این جوان ها فکر می کنند که نماز را هم جمهوری اسلامی آورده است لج می‏کنند و نماز نمی‏خوانند!» راه از اول بوده اکنون باز تر و شفاف شده است، آن راهی که می گفتند نبود و در اصل رویش را پوشانده اند، انقلاب آن راه را شفاف کرده است. ادامه اش تا امروز هم همینطور. راهی است که شفافش کرده اند. ما چه کار کنیم که زیبایی این راه، بدون شعار دادن شفافیتش حفظ شود؟ در داستان هایمان کمتر شعار بدهیم، به قول امروزی ها  هی برجسته نکنیم چیزی را که همه می‏دانند. همه می دانند که از خود گذشتگی امر پسندیده ای است. اینها چیز تازه ای نیست،داستان های ما چیزهای ساده تر از اینها را می‏خواهد. خیلی ساده تر از اینها ولی با قلم و زبان نویسنده ای که برد بیشتری داشته باشد.

آقا من دارم خیلی صحبت می‏کنم! حالا چه کار کنیم؟ برای صحبت های دیگر فرصت درست و حسابی می‏خواهد، من فکر می کنم برای این حرف ها فرصت خیلی بیشتری می‏خواهد. عذر میخواهم از دوستانی که حوصله کردند و اذیت شدند. از آقای عزت شاهی معذرت می‏خواهم که حالا ایشان می‏آید و بعد می‏بینید که چرا من نباید اینجا باشم!