شهرستان ادب: اورسلا لو گویین، نویسندۀ ژانر علمی – تخیلی، سه روز پیش از دنیا رفت. او که نامی آشنا برای طرفداران ادبیات فانتزی است، در طول حیات خود جوایز بسیاری را از جمله هوگو، لوکس، نبیولا، استاد بزرگ گاندالف، جایزۀ استاد بزرگ و... کسب کرده است. پرستو علی‌عسگرنجاد طی یادداشتی نگاهی داشته است به زندگی و آثار این نویسندۀ آمریکایی. این یادداشت را با یکدیگر می‌خوانیم:
کسانی که به‌شکل تخصصی به ژانر ادبیات فانتزی علاقه‌مندند، بیش از آن‌که کتاب‌هایشان را بر اساس نام نویسنده یا طرح جلد انتخاب کنند، به ناشر کتاب‌ها اعتماد می‌کنند. احتمالاً همه باور دارند که این اعتماد در زمینۀ ادبیات فانتزی و ژانر وحشت، بیش از هر ناشر دیگری، نصیب انتشارات قدیانی می‌شود که با ترجمه‌های یکدست و نوجوان‌پسند خود در چاپ سری‌داستان‌های علمی‌تخیلی، با اختلاف پیشگام است. یکی از بهترین مجموعه‌هایی که به همت این انتشارات به چاپ رسیده است، «دریای زمین» اثر «اورسلا لو گویین» است؛ چهرۀ شاخص و به‌یادماندنی ادبیات فانتزی که سه‌روز قبل، در 88سالگی، برای آخرین بار به دنیا نگاهی انداخت و در خواب ابدی فرورفت.
«اورسلا لو گویین» یا چنان که بر پیشانی «دریای زمین» نوشته شده، «ارسولا ک. لوژوان» (خوانش‌هایی متفاوت از نام فرانسوی این نویسندۀ ساکن آمریکا (به انگلیسیUrsula Kroeber Le Guin) که تبار فرانسوی خود را تا پایان عمر حفظ کرد) خالق بیش از 19 رمان علمی‌تخیلی، 9 داستان کوتاه و بیش از 20 مقاله و ترجمه و کتاب‌شعر کودک است. این بانوی خوش‌ذوق که اولین بار در سال 1969 با اثر چشمگیر خود، «دست چپ تاریکی» با عنوان اصلیThe Left Hand of Darkness به جامعۀ ادبی آمریکا معرفی شد، از آغاز فعالیت حرفه‌ایش با دست گذاشتن بر مسائل انسان‌شناسانه و باریک‌بینی‌های جامعه‌شناختی، خیلی زود جایش را در میان نویسندگان پیشگام این گونۀ ادبی باز کرد. البته رویکرد فمینیستی این بانوی نویسنده قابل انکار نیست؛ چنان که مسئلۀ اصلی داستان‌هایش که درواقع به‌شکل پیرنگی پیچیده، عضو جدانشدنی آن‌ها هستند، بحران جنسیت و هویت جنسی شخصیت‌هاست. چنان که در اولین اثر خود که ذکر آن رفت، با موجوداتی انسان‌وار مواجه هستیم که بسته به شرایط فصلی و کیهانی، توان جابجایی نیمۀ نرینه و مادینۀ خود را دارند. درحقیقت آن‌ها مختارند که با توجه به شرایط جوی، تصمیم بگیرند کدام نیمه از وجود خود را بروز دهند. در عین حال، باید اشاره کنیم این رویکرد انسان‌شناسانۀ جنسیت‌محور، آثار او را از دایرۀ اخلاق بیرون نمی‌برد و اتفاقاً خواننده را دربارۀ مفهوم انسان و واکنش‌های او نسبت به جامعه و طبیعت، به تفکر وامی‌دارد.
اصلی که ذکر آن رفت، در «دریای زمین» به اوج خود می‌رسد. این مجموعه، شش‌گانه‌ای علمی‌تخیلی است که در ایران با عناوین «جادوگر» «گورهای آتوان»، «دورترین کرانه»، «تهانو»، «سنجاقک» و «بادی دیگر» با ترجمۀ «پیمان اسماعیلیان» به چاپ رسیده است. چنان دیگر آثار لو گویین، در این مجموعه نیز با اجتماعی از موجودات جدید انسان‌نما و جغرافیایی کاملاً تخیلی و غیرحقیقی مواجهیم؛ مجموعه‌جزایری که توسط اقیانوسی ناشناخته، احاطه شده‌اند و بیانگر نام مجموعه نیز هستند. این خلاقیت در فضاسازی داستان‌ها که در «گورهای آتوان»، مجموعه‌ای از راه‌های زیرزمینی تاریک و تودرتو زیر بیابانی سوزان که خورشید هیچ ورودی به آن ندارد و محل زندگی شخصیت اصلی داستان است، به اوج خود رسیده، یکی از برگ‌های برندۀ آثار اوست. بهره‌گیری لو گویین در استفاده از عناصر طبیعت، کتاب‌های او را به نگاه جهانی نزدیک‌تر کرده است. دقت او در شخصیت‌پردازی و ورود به پیچیده‌ترین ساحت اندیشۀ شخصیت‌ها و درگیری‌های آن‌ها با اجتماع تخیلی پیرامونشان از دیگر مؤلفه‌های آثار اوست. همین است که منتقدین و متخصصین بزرگ ژانر ادبیات فانتزی بر این باورند که لو گویین ادبیات فانتزی را به جایگاهی فاخرتر و بالاتر از آنچه جی. آر. آر. تاکین، خالق مجموعۀ «ارباب حلقه‌ها» رساند، رسانده است.
آنچه شایستۀ توجه و دقت است، اصرار لو گویین بر مبارزه با نژادپرستی قرون وسطایی در مجموعۀ «دریای زمین» است. او مصر بود به دنیا نشان دهد هیچ لزومی ندارد همۀ چهره‌های یک کتاب علمی‌تخیلی، سفیدپوست و چشم رنگی باشند. با این‌که خود از قلب تمدن اروپا، فرانسه، برخاسته و در قلب نژادپرستی دنیا، آمریکا، بزرگ شده بود، نوعی وارستگی از نژادپرستی و بلکه مبارزۀ جدی با آن در آثارش به چشم می‌خورد که موجب مجبوبیت جهانی‌اش شد. هم از این رو با نسخه‌های سینمایی و انیمۀ ژاپنی که از «دریای زمین» اقتباس و ساخته شده بود، مخالفت جدی داشت و معتقد بود شخصیت‌های اول داستان نباید سفیدپوست انتخاب می‌شدند. این نگاه در میان نویسندگانی که به کمک پروپاگاندای رسانه‌های هالیوود، در تلاش‌اند مقر تمدن و خلاقیت و هنر را در میان اجتماع سفیدپوستان اروپایی و آمریکایی قرار دهند، بسیار شایستۀ تقدیر است.
از میان افتخارات بسیاری که این بانوی فرانسوی در عمر 88سالۀ خود به آن‌ها دست یافت، جا دارد پیش از همه به جایزۀ «استاد بزرگ» اشاره کنیم که لو گویین آن را در سال 2003 به خانه برد. این جایزه که البته به «دیمون نایت»، بنیان‌گذار «انجمن نویسندگان علمی‌تخیلی آمریکا» که نهاد اعطاکنندۀ این جایزه است، تغییر نام داده، به‌طور ویژه به نویسندگان ادبیات فانتزی اعطا می‌شود. از اهمیت آن همین بس که بگوییم چهره‌های بزرگی هم‌چون «آرتور سی. کلارک» و «آیزاک آسیموف» که بی‌شک به عنوان پدران ادبیات فانتزی جهان شناخته شده‌اند، از برندگان این جایزه بوده‌اند. مجموعۀ «دریای زمین» نیز چندین بار موفق به کسب جایزۀ هوگو و نیبولا شد که هر دو اعتبار جهانی دارند.
اورسولا لو گویین پس از یک عمر فعالیت پرثمر در زمینۀ ادبیات فانتزی، 22 ژانویۀ 2018 در سن 88سالگی، پس از ماه‌ها دست‌وپنجه‌نرم‌کردن با بیماری، در خانه‌اش در اورگان پورتلند چشم از دنیا فروبست، بی‌شک نویسنده‌ای آزاده و خلاق بود که فقدانش، اندوهی است برای طرفداران جدی ژانر علمی‌تخیلی.