آسیب‌شناسی شعرهای عاشورایی

غلامرضا کافی، شاعر و پژوهشگر، معتقد است شاعران عاشورایی‌سرا برای جلب مخاطبان خود سعی در سرایش آثاری به زبان ساده دارند، ولی گاهی به دلیل آگاهی نداشتن از مرز میان سادگی و ابتذال، زبان شعری آن‌ها نازل و مبتذل می‌شود. وی دراین‌باره توضیح داد: فراوانی این نوع شعر و آگاه نبودن از بحث‌های تاریخی و جغرافیایی از دیگر آسیب‌های حوزه شعر عاشورایی است.-

کافی درباره سروده‌های عاشورایی و آسیب‌های این حوزه گفت: در شعر عاشورایی به‌ گونه‌ای عشق و علاقه و اشتیاق شاعر نمایان است و به‌طور کلی با نوعی ارادت‌ورزی همراه می‌شود، به همین دلیل این نوع شعر فراوانی چشمگیری دارد.

وی ادامه داد: به عبارت دیگر این نوع شعر بسیاری از شاعران را نسبت به خود جذب و جلب می‌کند. برهمین اساس در حوزه شعر عاشورایی شاعران بی‌نام یا به عبارت بهتر نه چندان مشهور نیز بسیار دیده می‌شوند.
این شاعر از فراوانی تعداد شاعران حوزه شعر عاشورایی و این شیوه سرایش به عنوان یکی از آسیب‌های این حوزه یاد و تصریح کرد: این موضوع سبب شده است میزان قابل توجهی از شعر عاشورایی در جامعه تولید شود كه الزاما تمام آن‌ها از كيفيت لازم برخوردار نيستند. البته اشتیاق برای چنین سروده‌هایی در جامعه زیاد است و شاعران بازخورد آن‌ها‌را  میان مخاطبان می‌توانند به راحتی دریافت کنند.

وی توضیح داد: در جامعه ما با توجه به رویکرد مذهبی و دینی شعر عاشورایی کاربرد فراوانی دارد و در این میان محافل غیرقابل شمارشی نیز برای ارایه چنین سروده‌هایی وجود دارد. شاید بتوان گفت هیچ نوع از سروده‌های آیینی ما چنین پایگاهی را برای عرضه نداشته باشند و در نتیجه این فراوانی سبب می‌شود شاهد آثار ضعیفی باشیم که گاهی وجاهت ادبی هم ندارند.

کافی ادامه داد: نباید فراموش کرد که میزان قابل توجهی از این سروده‌های عاشورایی به قصد ارادتمندی و حتی ثواب سروده شده‌اند و سراینده آن‌ها چندان به موضوع و جنبه شاعرانگی سروده‌اش توجهی ندارد. بنابراین باید از فراوانی شعر عاشورایی که بازار را آشفته کرده به عنوان یکی از آسیب‌های این حوزه یاد کرد.

وی آسیب دیگر این شعر را بحث امام‌شناسی دانست و تشریح کرد: به هر حال باید در سرایش شعر عاشورایی و به‌طور کلی شعر آیینی یکسری خط قرمزها را رعایت کرد. با دقت در تاریخ ادبیات متوجه می‌شویم این مساله در دوره‌های دیگر نیز اهمیت داشته است. در حقیقت باید به این موضوع که چه چیزی را می‌ستاییم، توجه داشته باشیم تا در شان آن شخصیت مذهبی باشد.

این پژوهشگر شعر آیینی افزود: گاهی آگاهی نداشتن از شان یک شخصیت مذهبی سبب می‌شود آثاری دون شان آن‌ها پدید آید.

وی در ادامه به اهمیت بحث تاریخی و جغرافیایی در این حوزه اشاره کرد و گفت: از آن‌جا که شاعر در خلاء شعر نمی‌سراید، نشناختن بحث تاریخی و جغرافیایی در حوزه شعر آیینی و همین‌طور شعر عاشورایی به نوعی لغزشگاهی برای شاعر و این نوع شعر به حساب می‌آید و ممکن است شاعران را در بیان روایت‌های تاریخی و مذهبی به اشتباه بیندازد.

کافی توضیح داد: در حوزه شعر عاشورایی بحث توده و بازخوردی که شاعران از مخاطبان خود دریافت می‌کنند، اهمیت به‌سزایی دارد. این موضوع سبب شده است که برخی از شاعران تصور کنند شعر عاشورا باید عوام پسند باشد.

وی در پایان اظهار کرد: در نتیجه این نگاه و انگیزه، گاهی شاعران از زبان نازل‌تری در شعرهای خود استفاده می‌کنند، تا آثاری با زبان ساده‌تر خلق کنند، اما اغلب مرز میان سادگی و ابتذال را به خوبی تشخیص نمی‌دهند و ما با آثاری نه به زبانی ساده که با شعرهایی مبتذل مواجه هستیم.