روایت «بیدل» از سیل

شهرستان ادب: «رستاخیز ادبیات» عنوان ستونی است در سایت شهرستان ادب که به بازخوانی ادبیات کلاسیک فارسی در اتفاقات تازۀ کشور می‌پردازد. پیش از این ستون رستاخیز ادبیات را درخصوص فاجعۀ منا و حادثۀ پلاسکو به‌روز کرده بودیم و اکنون برای همدردی با هموطنان سیل‌زدۀ کشورمان، به سراغ این ستون رفته‌ایم. این بار این ستون را با اشعاری از بیدل درخصوص حادثۀ «سیل» به‌روز می‌کنیم.

چون شمع مپرسید ز سامان بهارم
سیلاب بنای خودم از رنگ عرق ‌ریز

کنار هم قرار گرفتن «بهار» و «سیلاب» در این بیت برای ما تداعی‌گر بهار غم‌انگیز امسال است؛ اگرچه مراد بیدل سیلاب طبیعی نیست. درواقع منظور بیدل در این بیت از سیل، سیل اشک است که با اشک شمع تصویرسازی شده است. همانگونه که در بیت زیر:

در آغوش صفای خانه سیلابی دگر دارم
چو شمع ازخجلت هستی عرق پیماست جام من

در این مصراع هم ارتباط میان اشک و سیلاب را می‌بینیم:

بنای اشک غیر از لغزش پا نیست سیلابش

یا وقتی چشم را مسیر سیل می‌داند:

بیدل اسیر حسرت از آنم‌که همچو چشم
در رهگذار سیل فتاده‌ست خانه‌ام

اما در نهایت جز این دعایی نداریم که:
خاکی از بنیاد ما بردار و بر سیلاب ریز

مقدمه و انتخاب: عصمت زارعی