پلیسی- معمایی؛ اما ایرانی! | یادداشتی بر رمان «روز داوری» اثر «سجاد خالقی»

شهرستان ادب به نقل از روزنامه وطن امروز: اگر در اطراف‌تان دوست یا آشنای خانوادگی خاصی دارید که دنبال یک کتاب جذاب و پرماجرا می‌گردد، کتاب روز داوری، پیشنهاد بسیار خوبی خواهد بود. اگر این دوست یا آشنای شما، می‌خواهد کتاب خواندن را شروع کند و عادت به ادامه دادن صفحات کتاب ندارد، یا اگر کتابخوان هست اما به روایت‌های جنایی و معمایی و... علاقه دارد، می‌توانید این کتاب را با خیال راحت به‌عنوان یک نمونه ایرانی خوب، معرفی کنید.  برجسته‌ترین ویژگی و عنصر داستانی این کتاب، قوت «تعلیق» است. قصه، پر از ماجرا و تقریباً خالی از عاطفه و احساس است. روایت به‌جای پرداختن به توصیف یا تعمق در احساسات شخصی، خط به خط و صفحه به صفحه، شخصیت‌ها را درگیر ماجراهای مختلف می‌کند. تصاویر گیرا و گره‌های باورپذیر، در گذر زمان، مخاطب را در خلسه‌ای جذاب غرق می‌کند و او را- حتی اگر اهل خواندن نباشد- تا صفحات آخر می‌کشاند.  نثر کتاب، مسلط و هنرمندانه نگاشته شده و به شکلی روان، به تعلیق اثر کمک می‌کند تا مخاطب همراه آن تا انتها پیش برود. اشکالات کم، جملات کوتاه و در خدمت داستان، دایره واژگانی مناسب و آشنا برای مخاطب و یک‌دستی و همگنی نثر، بخشی از عوامل این قوت هستند.  این داستان طبق تقسیم‌بندی‌های موضوعی رمان که امثال تدوروف به آن معتقد هستند، جزء ژانر پلیسی قرار می‌گیرد. شکل و ساختار تعقیب و گریزها در روایت، بازنمود «کشف» و غافلگیری‌های پی‌درپی مخاطب، از جنس همین رمان‌هاست. بخشی از داستان در سایه می‌گذرد و شخصیت‌ها؛ هم‌گام با مخاطب، تا صفحات پایان کتاب، در جست‌وجوی کشف حقیقت، تلاش می‌کنند.  بیان بخش‌هایی از این روایت، لذت خوانش آن را از بین می‌برد، بنابراین در این نوشته، هیچ بخشی از روایت بیان نمی‌شود اما لایه محتوایی روایت و تمرکز آن، بر مقوله و مساله‌ای مهم در تاریخ معاصر ایران، خاورمیانه و حتی جهان است: مساله صهیونیزم و یهودیت با خوانش خاص این گروه.  جای تردیدی نیست که چنین محتوای ویژه‌ای، نیاز به تحقیق و پژوهش عمیق و مطمئن دارد. کتاب برای ادعاهایی که دارد و برای آنکه مخاطب باور کند چنین جریان زیرزمینی و مخفی در تاریخ معاصر ما وجود داشته است، نیاز به مدارک و استنادات دقیق و مدونی خواهد داشت. این محتوا در بعضی پژوهش‌ها و سخنرانی‌های دهه اخیر بیشتر و بیشتر مطرح شده و محققانی به پژوهش درباره شبکه مخفی خاصی در جهان پرداخته‌اند که خارج از جریانات سیاسی، اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و... در یک ملت، به دنبال تحقق اهدافی خاص است. اهدافی که برآمده از باورهای مذهبی و دیدگاه آخرالزمانی مذهب‌شان محسوب می‌شود.  «روز داوری» شاید جزو آثار پیشرویی محسوب می‌شود که سراغ این مقوله رفته‌اند و نویسنده سعی کرده در قالب یک اثر جنایی و پلیسی، درباره این شبکه خاص و مخفی، روایتی جذاب ارائه دهد. در کنار نقاط قوت مختلف کتاب، بعضی مسائل و نکات به لحاظ فنی از دیدگاه وجوه روایت وجود داشتند که تقویت آنها می‌توانست موجب و عامل خلق اثری هنرمندانه‌تر و قوی‌تر شود. دیالوگ‌های این داستان به‌اندازه کافی (به لحاظ لحن، واقع‌نمایی، پردازش و...) قوی نیستند و گره‌ها گاهی شکل سینمایی و مصنوعی به خود می‌گیرند. شخصیت‌پردازی به شکل مناسبی انجام گرفته و شخصیت‌ها متناسب با عمق‌شان حرف نمی‌زنند. در زمان حرف زدن بیشتر شبیه تیپ‌های سریال‌های خانوادگی می‌شوند. بعضی گره‌ها نیز- احتمالاً به خاطر ضعف در همان پژوهشی که گفته شد- به‌راحتی به باور مخاطب نمی‌نشینند و روایت را از آن خوش‌ساختی کلی، بیرون می‌آورند. در مجموع و با تمام نقاط قوت و ضعف، کتاب ظاهرا طولانی «روز داوری» بسیار راحت و سریع خوانده می‌شود و برای دایره خاصی از مخاطبان، یک نمونه خوب از داستان‌هایی است که کمتر نمونه فارسی آن را پیدا می‌کنند و عموماً در آثار ترجمه با آن روبه‌رو شده‌اند.