دومین صفحه از پرونده رمان فانتزی شهرستان ادب
شهرستان ادب: در دومین صفحه از پروندۀ رمان فانتزی، یادداشتی می‌خوانیم از محمدقائم خانی که به ژانر وحشت در ادبیات و سینما پرداخته است. ژانری که در بسیاری آثار با ژانر فانتزی همراه است.
چرا اینهمه وحشت؟
امروزه بخش مهمّی از تولیدات سینمایی دنیا، ذیل ژانر وحشت قرار میگیرند، و بخش مهمّی از رمانها هم با همین رویکرد نوشته میشوند؛ در اینجا این سؤال پیش میآید که اینهمه تأکید بر ژانری بهظاهر نامعقول و نامطمئن، چه دلیلی میتواند داشتهباشد؟ جالب آنکه مخاطب اصلی این داستانها هم نوجوانان هستند.
بهراستی چرا ترساندن نوجوانان، در دستور کار استدیوهای بزرگ سینمایی و ناشران مطرح رمان قرار دارد؟ در حالیکه این پدیده، نگرانیهای زیادی را هم میان روانشناسان، جامعهشناسان، اندیشمندان عرصه تعلیم و تربیت، و از همه مهمتر خانوادههایی که پسر یا دختر نوجوان دارند به وجود آوردهاست. تحقیقات زیادی درمورد زیانهای جبرانناپذیر روانی و حتّی جسمی این ژانر منتشر میشود و به خانوادهها توصیههای فراوانی مبنی بر دور نگاهداشتن نوجوانانشان از مواجهه زیاد با این داستانها میشود. اما چرا این توصیهها کارساز نیست؟
اولین پاسخ به این سؤال این است که چنین داستانهایی تعلیق زیادی به همراه دارند و میتوانند مخاطب را با خود تا پایان ماجرا ببرند، و چهچیزی برای نویسنده و مدیر عرصه ادبیات و سینما، مهمّتر از تعلیق و کشش در داستان؟! این پاسخ صحیح است، اما تنها بخش ظاهری ماجرا را روشن میکند؛ چرا که بهنظر نمیرسد این حجم از اثر اجتماعی، تنها و تنها به تصمیم اهالی هنر واگذار شده باشد.
پاسخ دوم که قابلاعتناتر است، سودآوریِ بالای این ژانر است؛ همانطور که گفتهشد، چنین ژانرهایی به دلایل مختلف از جمله تعلیق زیاد داستان، بسیار مورد توجّه نوجوانان قرار میگیرند، و این، یعنی آمادگی این طیف از مخاطبان برای پرداخت هزینه. پس طبیعی است که سرمایهگذاران حوزه فرهنگ به این ژانر توجّه ویژه داشتهباشند تا سود سرشارِ ناشی از فروش بالای این آثار را از آنِ خود کنند. این جواب تا حدّ قابل قبولی، میتواند رونق چنین داستانهایی را توجیه کند، و حتی شاخهشاخه شدن و افزایش تخصّصهای مرتبط با این ژانر را هم توضیح دهد؛ اما هنوز هم جنبه اجتماعی این پدیده، یعنی تولیدات سینمایی فراوان در ژانر وحشت، تا حدودی مبهم است.
درست است که اقتصاد، در تمام دنیا بهخصوص در آمریکا، مهمّترین قدرت حاکم بر عرصههای اجتماعی است، اما شناخت دقیقتر جامعه آمریکا نشان میدهد که گروههای قدرتمند دیگری هم وجود دارند که میتوانند بر بازار اقتصادی تأثیرگذار باشند؛ برای مثال، دانشمندان رشتههای گوناگون، که خود از گروههای قدرتمند در عرصه اجتماعی آمریکا هستند، بارها نسبت به خطر مواجهه زیاد نوجوانان با داستانها و فیلمهای ژانر وحشت هشدار دادهاند. همچنین، نهادهای آموزشی در آمریکا نیز قدرت کمی ندارد و آنها بارها توانستهاند جریانی اجتماعی ایجاد کنند که از نظر اقتصادی، سودهای زیادی در پی داشتهاست؛ پس چرا با این شرایط، هنوز هم در بازار تولیدات سینمایی، ژانر وحشت بیشترین رونق را دارد؟ بهنظر میرسد که در این رونق فراوان، پشتپردهای نیز دخیل است. برای فهم این بُعد از موضوع، دانستن نکاتی از کتاب جفری وگان، مفید بهنظر میرسد:
«جفری وگان» در سال 2002 کتابی با عنوان «بهیموت لویاتان را آموزش میدهد: تربیت ...
ادامه مطلب